Bij het uitschrijven van een Europese aanbesteding voor ict-vernieuwingen krijgen in heel veel gevallen zowel de leverancier als de aanbestedende partij niet wat ze graag willen. Wordt het misschien tijd om het proces van een Europese aanbesteding te veranderen?
Wat is er precies nodig om succesvol op een Europese ICT aanbesteding in te schrijven? Misschien is het beter als ik vertel wat je beter niet kunt doen. Dat is teveel meedenken met de klant en een te mooie technische oplossing aanbieden. Klinkt dat vreemd? Dat is het niet en het is de praktijk. Om dat uit te leggen moet ik iets dieper ingaan op hoe een Europese aanbesteding meestal wordt beoordeeld.
Prijskaartje
Een redelijk groot gedeelte van de beoordelingscriteria bestaan uit de prijs van de oplossing. En alhoewel de prijs soms officieel maar voor 30 procent of 40 procent meetelt, blijkt het in de praktijk toch behoorlijk zwaar te wegen. Als we dus de perfecte technische oplossing bieden, dan prijzen we ons letterlijk uit de markt. Het resultaat is een serie van tweede en derde plaatsen en veel complimenten voor de inhoudelijke oplossing. Maar zoals in de sport ook geldt, is een tweede of derde plaats echter net zo goed als de laatste plaats. Ik kan je verzekeren dat het bovendien erg frustrerend is.
Het vinden van de juiste oplossing is sowieso al niet gemakkelijk. Het gelijkheidsbeginsel dat wordt gehanteerd zegt dat alle aanbiedende partijen over dezelfde informatie moeten kunnen beschikken. Dat is natuurlijk heel eerlijk. Het gevolg is echter dat er geen rechtstreekse communicatie tussen aanbiedende en aanbestedende partijen mag zijn. Aanbiedingen zijn dus gebaseerd op een bestek waarin eisen en wensen voor de oplossing zijn beschreven. Het schrijven van zo’n bestek is een vak dat niet iedereen even goed beheerst. Veel bestekken zijn daardoor voor veel verschillende uitleggen vatbaar. Ontwerp daar maar eens een oplossing op.
Alle vet wegsnijden
En hoe winnen we dan zo’n aanbesteding? Dat doen we door precies aan te bieden wat er wordt gevraagd. Maar dan ook geen grammetje meer om de prijs zoveel mogelijk te drukken. Alles wat er kan worden weggesneden, waarbij we nét kunnen blijven voldoen aan de eisen uit het bestek, halen we ook inderdaad weg. En daarbij kunnen we heel slim om gaan met de tekst uit het bestek. Wat is immers ‘een goede performance’ of ‘een betrouwbare oplossing’? Klinkt dat achterbaks of slecht? Ik kan je verzekeren dat alle dienstverleners die wel eens een aanbesteding winnen er zo mee omgaan. Anders winnen ze namelijk niet.
Wat is het gevolg van dit alles? Het gevolg is dat de aanbieders niet kunnen aanbieden wat ze eigenlijk het liefste willen, namelijk: de meest optimale oplossing voor de klant. En de aanbestedende partij krijgt vrijwel nooit de oplossing en de partner die ze graag willen hebben. Niemand wordt er dus echt gelukkig van. Nee, dat is niet waar. De inkoopbureaus en advocatenkantoren die zich hebben gespecialiseerd in Europese aanbestedingen verdienen er een leuke boterham aan, wat ze trouwens van harte is gegund.
Principe prima
Nu is de grondgedachte voor het toepassen van een Europese aanbesteding natuurlijk absoluut verdedigbaar: gelijke kansen voor alle partijen in de markt en het voorkomen van oneerlijke concurrentie. Het principe van de Europese aanbesteding is wat mij betreft prima. Het proces is echter voor verbetering vatbaar.
Met de recente opkomst van de Best Value Procurement aanbesteding of ‘BVP’ is gelukkig al het een en ander verbeterd. Het zorgt ervoor dat het voor aanbiedende partijen niet meer nodig is om lijvige documenten te vervaardigen die een hoop energie en tijd kosten. Bovendien is er tijdens een BVP ruimte voor interviews met de aanbieders. De BVP verandert echter niets aan het in eerste instantie schrijven van een papieren oplossing op basis van papier. Ik heb eens een trainer horen zeggen ‘papier doodt alle passie’ en in sommige gevallen is dat helaas de waarheid.
Ik stel voor om aanbiedende bedrijven al in een vroeger stadium het gesprek aan te laten gaan met de aanbestedende partij. Organiseer sparringsessies waarbij de aanbiedende bedrijven in een dialoog vragen kunnen stellen aan de aanbestedende partij. Dat is namelijk hun kracht. Het mes snijdt dan bovendien aan twee kanten. De aanbiedende bedrijven krijgen de kans om de juiste informatie boven water te halen en zo een echt slimme en goed passende oplossing te ontwerpen. De aanbestedende partij kan profiteren van de kennis en ervaring van de aanbieder en krijgt bovendien een goede indruk van het aanbiedende bedrijf. De twee dienen in een later stadium immers wellicht een partner-relatie aan te gaan!
Laat de aanbiedende partijen daarna een oplossing en een budgetindicatie uitwerken en laat ze die komen presenteren. Maak vervolgens, op basis daarvan, een keuze voor de beste partijen en werk vervolgens met die partijen naar een detailaanbieding toe.
Ik denk dat de geschetste werkwijze veel voordelen heeft voor alle partijen in het proces. Het leidt er in ieder geval toe dat de ict-dienstverleners hun creativiteit en ervaring maximaal kunnen gebruiken. De aanbestedende partij krijgt daardoor wél een oplossing en een ict-partner die goed passen bij hun eisen en wensen. Ondanks dat het gelijkheidsprincipe enigszins op de helling gaat, is dit eerlijker voor iedereen.
De recentelijk vernieuwde aanbestedingsregels laten meer ruimte dan voorheen om vrijheid in het proces te nemen. Ik hoop van harte dat dat leidt tot meer ruimte voor onderlinge communicatie. Dat komt alle betrokkenen ten goede.
@Reza
Ik ben het niet met je eens. Als een aanbestedende partij zich door een ervaren consultancy partij laat assisteren, dan is het mogelijk om appels en peren te vergelijken. Dat begint met het duidelijk omschrijven van technische eisen en wensen (PvE) in het bestek. Ook als de consultancy partij de oplossing inhoudelijk niet (goed) kent dan kan die partij op basis van ervaring en het PvE de aanbieder goed uitvragen en beoordelen of aan de eisen en wensen is voldaan. Het zijn juist de aanbestedingen waarin men alles krampachtig tracht te sturen richting een bepaalde technische oplossing waaruit de meeste ellende voorkomt. Ik help ook met enige regelmaat gemeenten op die manier en ik weet dat het mogelijk is.
@Johan
“dan is er voor de partijen die meedoen er een uitgelezen kans om de aanbesteder uit te dagen om even iets verder te kijken dan hun budget groot lijkt”
Dat is in de huidige procedures nu juist vaak niet mogelijk. Dat is volgens mij nou net het probleem.
@Frans
“Met de andere schrijvers ben ik bang dat een te ruime interpretatie van de vrije ruimte in de aanbestedingsregels of de BVP leidt naar vergelijking tussen appels en fietsen”
Zie mijn antwoord naar Reza. Ik ben het niet met je eens en vind dat dat wel degelijk mogelijk is. Het zou juist de kracht van een ICT aanbesteding moeten zijn dat leveranciers appels en fietsen aanbieden en dat de aanbestedende partij daar een goede keuze in maakt.
@Kurt
helemaal mee eens, gecombineerd met een goed geschreven PvE.
@Ad
Mee eens. De intentie achter een Europese Aanbesteding is wat mij betreft prima, maar we kunnen het een en ander verbeteren aan de procedure.