Ruim twee weken geleden joeg Asml beleggers met een winstwaarschuwing de gordijnen in, maar inmiddels is het aandeel alweer van de schrik bekomen. Reden? De chipmachinefabrikant uit Veldhoven heeft een ijzersterke marktpositie opgebouwd en kan deze door de aanstaande overname van Silicon Valley Group (SVG) – hofleverancier van Intel – alleen maar verder uitbouwen.
Ook het paradepaardje van de Nederlandse technologiesector kon niet ontkomen aan de malaise op de mondiale chipmarkt. In januari ging ASM Lithography er nog van uit dat het over de eerste helft van dit jaar 199 wafersteppers aan de man zou kunnen brengen, wat vergelijkbaar is met het aantal dat in dezelfde periode vorig jaar over de toonbank ging. Inmiddels heeft de bouwer van hoogwaardige chipmachines zijn verwachtingen fors naar beneden moeten bijstellen: de Veldhovenaren mogen zich nu in hun handen knijpen met de verkoop van 150 lithografische systemen.
Over het gehele jaar genomen zijn de vooruitzichten niet veel rooskleuriger. Asml rekent in het gunstigste geval op een daling van 10 procent en in het zwartste scenario op een terugval van 25 procent in de verkoop van zijn chipmachines. Waar de chipmachine-fabrikant uiteindelijk op uitkomt, hangt af van het aantrekken van de vraag in het vierde kwartaal, aldus bestuursvoorzitter Doug Dunn. Als dat verwachte herstel uitblijft, wordt 2001 voor Asml een jaar om snel te vergeten.
Voor de komende twee kwartalen wordt het in ieder geval doorbijten geblazen. Hoewel tot dusverre slechts twee klanten hun orders werkelijk hebben geannuleerd, is het aantal uitstellers fors toegenomen. Of, zoals topman Dunn het omschrijft: "Niet langer overtreft of evenaart de vraag onze productiecapaciteit." De pijn zit ‘m vooral bij de zogeheten ‘foundries’, de chipbedrijven die in opdracht van derden halfgeleiders produceren. Op het moment dat de totale chipmarkt terugvalt, krijgen zij de eerste klappen en zijn zij ook als eerste geneigd zijn orders af te zeggen. Een van die foundries is Asml’s trouwe Taiwanese klant Tsmc, waarin ook elektronicaconcern Philips een belang heeft. "Onze afzetproblemen komen vooral vanaf dit specifieke eiland", bevestigt Dunn.
Blauwe plekken
Na de euforie over het recordaantal verkochte chipmachines in 2000 – toen gingen er 368 over de toonbank, ruim de helft meer dan het jaar ervoor – en de hooggespannen verwachtingen voor dit jaar – ASM Lithography rekende op een verkoop van vierhonderd tot 440 chipmachines – loopt ook de winstgevendheid klappen op. In januari werd door Asml nog gewag gemaakt van een recordwinst over 2000 van 347 miljoen euro op een omzet van 2,2 miljard dollar, maar amper twee maanden later moest het management de jubelstemming voor 2001 alweer inslikken.
Dat het dit jaar minder wordt is inmiddels wel duidelijk, maar hoe groot het omzet- en winstverlies zal zijn staat nog niet vast. Ook dat hangt af van de vraag of en wanneer de afname van chips weer zal aantrekken. In ieder geval neemt Asml alvast het zekere voor het onzekere door voor de komende periode een personeelsstop af te kondigen en daarmee kosten te besparen.
De beleggers waren in ieder geval onaangenaam verrast toen zij na de opbeurende voorspellingen van Asml in januari dit jaar nauwelijks twee maanden later de rekening kregen gepresenteerd. Het aandeel kreeg op het Damrak meteen een flinke draai om de oren en maakte met 12 procent een duikeling naar 23 euro. Tot overmaat van ramp sleurde de chipmachinefabrikant meteen de gehele, van chips afhankelijke, techsector mee in zijn val: Philips, medeaandeelhouder van Asml, en de huidige Midkapfondsen BE Semiconductor en Asmi liepen na de winstwaarschuwing van Asml stuk voor stuk blauwe plekken op.
Stabiele kaspositie
De terugslag van het Asml-aandeel is van relatief korte duur gebleken. Eind vorige week noteerde de chipmachinefabrikant alweer ruim 9 procent hoger op 25,88 euro. Ook dit keer was sprake van een identieke trend, alleen dan in tegenovergestelde richting: de chipgerelateerde fondsen Philips, Besi en Asmi surften aangenaam mee op het koersherstel van de chipmachineleverancier.
Of het snelle herstel van Asml op de beurzen terecht is? Afgezien van de opbeurende voorspellingen van topman Dunn, die voor 2002 rekent op een krachtig herstel van de vraag naar chipmachines, zijn er nog wel wat objectievere argumenten te noemen die het vertrouwen van beleggers in de Veldhovense chipbakker rechtvaardigen. Ten eerste staat Asml op de drempel van het mondiale marktleiderschap. De voorgenomen overname van de Amerikaanse Silicon Valley Group (SVG) is zo goed als in kannen en kruiken en levert het bedrijf een wereldwijd marktaandeel van 40 procent op, en een directe leveranciersrelatie met chipgigant Intel. Hoewel er vanuit het Amerikaanse Congres protesten zijn gerezen over de voorgenomen overname, omdat er bezorgdheid bestaat over vermeende risico’s betreffende de nationale veiligheid, heeft topman Dunn er alle vertrouwen in dat de overname binnenkort zijn beslag krijgt. De enige concessie die Asml wellicht zal moeten doen is de verkoop van SVG’s Tinsey Laboraties, dat optische precisieapparatuur maakt voor onder andere satellieten. Dunn zal dat als chipmachine-adept echter niet als een onoverkomelijk obstakel beschouwen.
Ten tweede staat Asml’s hoogwaardige technologie fier overeind. Tijdens de toelichting op de kwartaalcijfers maakte Dunn al bekend dat de terugval van de vraag vooral betrekking heeft op de ‘oude’ 200 millimetermachines en niet op de nieuwe 300 millimetertechnologie. Kortom, Asml wordt niet getroffen in zijn innovatieve technologie. Vandaar ook dat het concern zijn uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling koste wat kost overeind wil houden.
Ten derde is er de stabiele kaspositie van het bedrijf. Het garantievermogen bedraagt 82 procent van het balanstotaal en Asml hoeft jaarlijks ‘slechts’ 180 systemen te verkopen om break even te kunnen draaien. Zelfs in het huidige doemscenario – 150 chipmachines per half jaar – is er voor Asml dus geen echt vuiltje aan de lucht
Ten slotte: de Japanse chipindustrie – deels concurrenten van Asml – heeft een nog grotere tik opgelopen van de wereldwijde chipmalaise. Kortom, Asml heeft alle papieren in huis om als eerste te profiteren van een aantrekkende chipmarkt, ook al is het nog lang niet duidelijk wanneer de opleving precies zal plaatsvinden.