De software van een Boeing Dreamliner moet eens per 248 dagen worden herstart, zo waarschuwde de Amerikaanse luchtvaarttoezichthouder onlangs. Door een fout in de software doet de elektriciteit het anders niet meer en wordt het vliegtuig onbestuurbaar. Het zette me aan het denken. Computers worden steeds kleiner – daar zijn we inmiddels aan gewend. Maar die kleine computers sturen steeds grotere dingen aan. Wat betekent dat eigenlijk?
De Engelstalige schrijver Cory Doctorow gaf een begin van een antwoord. ‘We live inside computers and computers live inside us’ zei hij tijdens een lezing in het oude Amsterdams Bevolkingsregister ter ere van Bevrijdingsdag. Dingen zoals vliegtuigen, zelfrijdende auto’s en slimme gebouwen zijn van hun werking steeds meer afhankelijk van computers, en daarmee zijn wij ook afhankelijk van die computers.
Maar iedere software bevat fouten en is moeilijk te beveiligen. En, nog belangrijker, de gebruiker is vaak niet de eigenaar van de software. En dat heeft gevolgen voor de vrijheid van alle mensen die in die computers leven. Misschien moet je af en toe het besturingssysteem van je slimme thermostaat herstarten. Misschien gaat de deur van je huis niet open omdat een hacker is ingebroken in je digitale slot. Of misschien start je slimme auto niet omdat je het maandelijkse leasebedrag niet hebt betaald.
Dat software fouten bevat en moeilijk te beveiligen is – dat is nooit helemaal te voorkomen. Maar dat de gebruiker vaak niet degene is die bepaalt wat met de software mag gebeuren, dát wel. Bijvoorbeeld door de gebruiker de broncode van software te laten bestuderen. En als ze die software wil verbeteren (bijvoorbeeld om fouten te repareren of een lek te dichten), zou het ook handig zijn als dat kan. Als ze vervolgens de software naar eigen inzicht wil gebruiken moet dat kunnen. En het zou helemaal mooi zijn als ze die verbeteringen ook met anderen kan delen.
Klinkt bekend? Klopt. Dit heb ik niet zelf bedacht. Dit had Richard Stallman voor ogen toen hij in de jaren zeventig uitlegde wat free software – ‘free as in freedom, not as in free beer’ – precies was. Nu, meer dan dertig jaar later, is die vrijheid nog belangrijker. Als we leven in computers, dan willen we kunnen bepalen wat die computers doen. Nu maar hopen dat de makers van vliegtuigen, auto’s en gebouwen dat met ons eens zijn.
En, oh ja, wat betreft de Dreamliner: maakt u zich de komende 219 dagen geen zorgen. Boeing zegt dat het de systemen heeft herstart.