De grote computerstoring die vorige week donderdag het treinverkeer platlegde, staat niet op zichzelf. Het complexe informatie- en besturingssysteem VPT loopt regelmatig vast. Probleem is dat het systeem op tal van punten verouderd is, terwijl er tegelijkertijd nieuwe functionaliteit aan wordt toegevoegd.
De storing vond plaats in een centrale computer van Railverkeersleiding waar het procesleidingsgedeelte van VPT op draait. Dit systeem wordt elke nacht gevoed met verse data over de situatie op het spoornet. Het procesleidingsysteem bepaalt aan de hand hiervan automatisch de meest logische rijwegen voor de dag erna. Tijdens het inlezen van de nieuwe gegevens liep de computer op 5 juli om twee uur vast. Het euvel werd versterkt, doordat volgens een ingewijde de koeling ook nog uitviel. Het lukte de technici pas om acht uur ’s ochtends de apparatuur aan de praat te krijgen. Daardoor liep de treinenloop die dag volledig in de soep.
Een woordvoerster van Railverkeersleiding wil echter geen mededelingen doen over de oorzaak van de storing, omdat het onderzoek ernaar nog steeds niet is afgerond. Ook Holland Railconsult, dat nauw betrokken is bij het ontwikkelen en beheren van het VPT Procesleidingsysteem, hult zich in stilzwijgen. Automatiseerder EDS verklaart alleen bij het VPT Verkeersleidingsysteem betrokken te zijn.
Traag
Rond 1990 is het project VPT (Vervoer Per Trein) opgezet in het kader van Post 21, het toenmalige verandertraject van NS. Met dit nieuwe, centraal aangestuurde informatie- en besturingssysteem – een wirwar van allerlei deelsystemen voor de planning en besturing van de treindienst – zou het treinverkeer efficiënter moeten verlopen. Invoering ervan stuitte vooral op verzet bij de verkeers- en procesleiders, die liever bleven werken met ‘de plank’: een overzichtsbord van de treinenloop op een knooppunt, waarop handmatig bijgestuurd kon worden.
In de jaren negentig is VPT, waaraan nog steeds functies worden toegevoegd, module voor module per regio ingevoerd. Deze zomer zal Amsterdam CS eindelijk worden uitgerust met het VPT-procesleidingsysteem. Omdat het implementatieproces zo traag verloopt, is een deel van de geautomatiseerde hulpmiddelen en besturingsprincipes al weer verouderd. Een recent voorbeeld is de VPT-module PRI (Presentatie Registratie Inzet materieel), waarin de perrondienst handmatig gegevens vastlegt over wijzigingen in de planning van de materieelinzet. Die invoer verloopt niet vlekkeloos. NS wil deze module vervangen door een tracking & tracing-systeem.
Volgens de spoorwegvakbonden veroorzaakt VPT minimaal 5 procent van de vertragingen. Dit jaar lag het treinverkeer al eerder plat als gevolg van computerstoringen in onder meer Eindhoven, Utrecht en Leiden. Een groot knelpunt is het verouderde beveiligingssysteem van de Nederlandse Spoorwegen, waaraan VPT is gekoppeld. NS bereidt weliswaar onder de namen BB21 en VPT+ nieuwe beveilings- en besturingssystemen voor, maar kiest daarbij, zoals bij veel andere grote ict-projecten, voor de lange termijn: de afronding staat gepland op 2015!
Opmerkelijk problemen in 2001