Al klagend bleken de grote telco’s, met hulp van internationale partners, het ministerie van Verkeer en Waterstaat toch te slim af te zijn bij de Umts-veiling.
Ondanks alle afspraken van Europese regeringsleiders over internationale economische samenwerking strandt die eensgezindheid wanneer er op eigen houtje veel geld te verdienen valt. De veiling van Umts-frequenties voor mobiele Internet-toepassingen is hiervan een sprekend voorbeeld. De poging van de Nederlandse overheid om munt te slaan uit ict via de veiling van de Nederlandse Umts-frequenties deze zomer is mislukt. Of de gebruikers daarvan uiteindelijk profiteren valt te bezien.
De discussie die zich nu onder meer in de Tweede Kamer ontspint, draait om de vraag of de veiling wel goed was ontworpen. De kleine vierhonderd gulden per inwoner die de veiling in Nederland heeft opgebracht, steekt schril af bij de veertienhonderd gulden per persoon in Engeland, en het recordbedrag van 111,3 miljard gulden in de Duitse veiling, dat per inwoner het Britse bedrag evenaart.
De simpelste redenering luidt dat het ministerie voor de belastingbetaler meer geld had kunnen verdienen aan de veiling. Verkeer en Waterstaat lijkt met staatssecretaris Monique de Vries niet de meest daadkrachtige en deskundige bewindspersoon te hebben. De Vries leunt inhoudelijk sterk op haar ambtenaren. Die veegden alle kritiek op de veiling stelselmatig van tafel, met de relatief lage opbrengst als resultaat.
De commotie over gederfde inkomsten verhult een dieper liggend probleem: het gebrek aan eenheid bij de internationale verdeling van frequenties. De verdeeldheid tussen de Europese landen heeft juist de intensieve samenwerking tussen telecomaanbieders gestimuleerd. Nederland heeft zich daarop verkeken. De samenwerkende telco’s zijn De Vries te slim af geweest.
De opstelling van de staatssecretaris, én die de regeringspartijen, was op zijn minst ambivalent. De Vries verklaarde voor de veiling dat het niet de bedoeling was zoveel mogelijk geld te verdienen aan Umts, maar de frequenties zo eerlijk mogelijk te verdelen. Naast de kritiek dat die verdeling van vijf frequenties vooral eerlijk uitpakte voor de vijf bestaande mobiele aanbieders, doet de opstelling van de regeringspartijen voor en na de veiling vermoeden dat er wel degelijk sprake was van een verborgen agenda.
Nadat minister Gerrit Zalm in een interview een mogelijke opbrengst van twintig miljard gulden bevestigde, zwengelde PvdA-fractieleider Ad Melkert een discussie aan over besteding. Hij wilde dat geld gebruiken voor de sociale zekerheid, terwijl Zalm de staatsschuld wilde verlagen.
Telco’s, werkgeversorganisatie RCO en het Europees Parlement hoopten dat het geld in de ict-sector zou worden geïnvesteerd. Bij bekendmaking van de veilingpartijen verklaarde De Vries dat daar geen sprake van kon zijn, en dat alles gestoken zou worden in de staatsschuld. In de Tweede Kamer hebben PvdA, CDA en VVD inmiddels vragen gesteld over de ‘extreem lage’ opbrengst van de veiling.
De Nederlandse overheid had geen rekening gehouden met de inventiviteit van de telco’s. Naarmate de veilingdatum dichterbij kwam, trokken steeds meer bedrijven zich terug. Uiteindelijk bleven de vijf bestaande aanbieders en nieuwkomer Versatel over. Toen de grote partijen genoeg hadden van dreigende prijsopdrijving door de nieuwkomer, bleek een dreigbrief van Telfort voldoende om Versatel het excuus te verschaffen zich verongelijkt terug te trekken.
De Nederlandse frequenties waren met 5,9 miljard gulden een koopje. Door onderlinge samenwerking zouden alle grote aanbieders, inclusief partijen die officieel niet meedongen, toch actief worden in Nederland. Hutchison, dat op het laatste moment uit de veiling stapte, had op dat moment nog een overeenkomst met KPN, evenals NTT Docomo. France Telecom zit in Dutchtone, Telfort is onderdeel van British Telecom, en Deutsche Telekom is partner van Ben. Versatel was zonder kapitaalkrachtige partner kansloos tegen de Europese telecomgiganten.
De gang van zaken laat een nare smaak achter voor zowel de gebruikers als de middelgrote telco’s. De gebruikers profiteren waarschijnlijk niet van de lage veilingopbrengsten. De torenhoge prijzen van licenties elders in Europa zullen hun weerslag hebben op de prijzen in Nederland. KPN bijvoorbeeld heeft een nieuwe aandelenemissie moeten aankondigen om met dochter E-Plus te kunnen meedingen in de Duitse veiling.
Het telecomavontuur heeft ook de Nederlandse overheid niet veel opgeleverd. Het heeft niet geleid tot substantiële verlaging van de staatsschuld, en telecomgebruikers zijn er nauwelijks mee geholpen. Alleen de bestaande mobiele aanbieders hebben voor een koopje een licentie gekregen. Nieuwkomers zijn effectief geweerd op de Umts-markt, terwijl de grote internationale aanbieders via samenwerkingsverbanden toch actief zijn. Om goed tegenwicht te kunnen bieden tegen die internationaal opererende bedrijven zou Europese samenwerking op regeringsniveau meer uithalen dan commerciële uitstapjes van de overheid.
