Na ruim tien jaar oeverloos praten en uitproberen lijkt een chipkaart voor het openbaar vervoer eindelijk realiteit te worden. Binnen enkele weken wordt bekend welk consortium het systeem voor een elektronisch vervoerbewijs mag ontwikkelen. Het duurt echter nog tot 2007 voordat de kaart overal bruikbaar is.
| Proef op de som Openbaar vervoer en chipkaarten: er zijn wat onderzoeken gedaan, pilots uitgevoerd, en testen verricht. En altijd ’toverden’ de ministeries Verkeer & Waterstaat en Economische Zaken weer miljoenen uit hun knapzak. Een greep: eind 1992 startte NS reeds met een proef, waarbij samen met Digital en Nedap op perron 14/15 van Utrecht CS een contactloze chipkaartopstelling werd getest. In 1999 konden reizigers van Connexxion in Twente en Zeeland ritten afrekenen via hun chipper en chipknip. Het jaar daarop startte in de stad Groningen een tweejarige proef met de Tripperpas, een contacloze kaart waarbij betaling via een acceptgiro achteraf plaatsvond. Dat bleek toch te complex en te duur te zijn. Trans Link Systems heeft bij de huidige opzet dan ook een voorkeur voor betaaltegoeden of (automatische) oplaadmogelijkheden. Wel draait het ook om een contactloze kaart. Die haal je niet door een apparaat (dat is langzamer en storingsgevoeliger), maar houd je vlak voor een smartcard-lezer. Door middel van zendfrequentietechnieken kunnen gegevens worden uitgewisseld tussen kaart en machine. |
"TLS regelt de aanbesteding voor de nationale ov-chipkaart", zegt ‘stakeholder’ en commercieel manager Roos Vermeij. "Ons doel is een zo goed mogelijke, efficiënt werkende oplossing aan te bieden aan de markt. Elke ov-bedrijf wordt uitgenodigd aan het nationaal systeem mee te doen. Niemand is verplicht. Wij verkrijgen geen monopolie." Vorige week nog heeft TLS een intentieverklaring getekend met de vervoersondernemingen Noordnet, Arriva en de betrokken provincies voor de invoering van de contacloze chipcard in Noord-Nederland.
| Wie wint de aanbesteding? Bij het East-West Consortium speelt Mtrc een prominente rol. Dit is het openbaar vervoersbedrijf van Hongkong dat sinds een paar jaar met het grootste contactloze chipkaartsysteem ter wereld werkt. Een teken van succes: er zijn negen miljoen kaarten in omloop, tegen zes miljoen inwoners. De eerste serie smart cards zijn verzamelaarsobjecten geworden. Mtrc werkt in de aanbesteding samen met Accenture (it-diensten), Thales (toegangssystemen) en Vialis (technische verkeersspecialist). De situatie in Hongkong lijkt op die van Nederland, omdat het systeem meerdere vervoersmiddelen (metro, trein) bedient. In het andere consortium Mytrans zitten systeemintegrator EDS, technologiespecialist Siemens en leverancier van vervoerssystemen Cubic. EDS speelt hier de belangrijkste trom. In Nederland is het sinds de overname van NS-dochter CVI in 1995 actief op de vervoersmarkt. Het adviseerde samen met Siemens de ‘joint venture’ Vink, een soort voorloper van TLS, over haalbare chipkaartconcepten. Tevens was EDS betrokken bij de Tripperpas en heeft het in 2002 voor de Benelux-lijn van de RET samen met Cubic een tourniquet-systeem ontwikkeld. Deze twee firm’s zaten tevens in een consortium dat vorig jaar het chipkaartsysteem voor de Londense metro heeft ontwikkeld. Dit moet zich nog bewijzen, maar de Londense situatie lijkt op die van Nederland, omdat het een niet-begrensd reisgebied is. Zie ook: http://www.translink.nl, http://www.eastwestconsortium.nl en http://www.my-trans.nl. |
Veiligheid
De veelvuldig bekritiseerde strippenkaart blijft ondertussen fier overeind. Probleem met dit systeem is dat er niet exact mee te bepalen valt hoeveel passagiers iedere busmaatschappij vervoert. Tariefdifferentiatie is onmogelijk. De opbrengsten worden niet volgens geleverde prestaties maar via een verdeelsleutel – die wordt opgesteld aan de hand van jaarlijkse enquêtes onder reizigers – onder de vervoersbedrijven verdeeld. De oude, ondersteunende applicatie Wroov (Werkgroep Reizigers Omvang en Omvang Verkopen!) staat symbool voor de starheid ervan en past niet bij de marktwerking die sinds de Wet personenvervoer 2000 ook in het openbaar vervoer voelbaar moet zijn.
Een elektronisch-ticket-toepassing kan wél inzage bieden in de werkelijke vervoersstromen en het reizigersgedrag. Dan heeft het pas zin verschillende tarieven te hanteren, zoals spits- en dalprijzen. Andere voordelen die steevast worden genoemd, zijn het tegengaan van zwartrijden, het vergroten van de sociale veiligheid omdat er toegangspoortjes nodig zijn en een verbetering van de dienstverlening doordat service-aspecten als zitplaatsreserveringen eenvoudiger worden. Bovendien kan met zo’n kaart overal worden gereisd: zowel in de trein als in bus, tram, trolley en metro.
Zeventig belangstellenden
Begin 2002 meldden zich zeventig belangstellenden voor de aanbesteding. Inmiddels zijn daarvan twee consortia overgebleven: East-West (Accenture, Mtrc, Thales en Vialis) en Mytrans (EDS, Siemens en Cubic).
Zij hebben een plan ingediend voor een flexibel Nederlands kaartsysteem dat uit vijf niveaus bestaat:
- de vervoersbewijzen met allerlei betaalvariaties (oplaadbaar, vast reistegoed of een rekening achteraf)
- de front-end-apparatuur (verkoopautomaten, chipkaartlezers, oplaadstations, tourniquets e.d.)
- de lokale gegevensverwerkingsystemen (in stations, garages, remises)
- de registratie- en transactiesystemen voor de ov-bedrijven
- het landelijk centrale backofficesysteem voor integrale gegevensverweking en de financiële afwikkeling. Dat komt in beheer bij TLS, dat uitgroeit tot een soort Interpay voor de bancaire sector.
Rond 1 april vindt de selectie van de voorkeursleverancier plaats. Als streefdatum voor de contractondertekingen staat 15 mei op de agenda. Daarna kan de centrale backoffice en het clearing systeem worden gebouwd, en kunnen de diverse ov-partijen contracten sluiten voor de benodigde apparatuur en systemen. Zij mogen overigens ook hun spullen bij derden halen, maar alles moet aan gecertificeerde TLS-specificaties voldoen, aldus Terstroote.
In 2004 zullen er proefprojecten van start gaan: de chipkaart wordt getest in de Rotterdamse metro en op de trein tussen Rotterdam en Hoek van Holland, in de Amsterdamse metro en op een bustraject op de Veluwe. Verkeer & Waterstaat heeft hiervoor tien miljoen euro gereserveerd; de ov-sector legt nog eens tien miljoen bij. Pas in 2007 zal overal de chipkaart zijn ingevoerd. Dat is geen voorzichtige inschatting, want de totale financiering van het traject zal zeker nog de nodige nieuwe discussies opleveren. Nu al roept Mobis dat het stads- en streekvervoer 150 miljoen euro nodig heeft voor de financiering van de apparatuur en de migratieperiode waarin zowel chipkaart als strippenkaart geldig zijn.
Rik Sanders
