Digitale Delta: Overheid moet meer doen

Je slaat een nietje door bestaande plannen. Je telt alle reeds begrote bedragen bij elkaar op en je hebt een heuse kabinetsnota. Van de inhoud en de bedragen moet deze nota het dan ook niet hebben; beide waren al bekend. Wat wel belangrijk is, is dat het kabinet er door het uitbrengen van de nota voor kiest Nederland een duidelijk digitaal profiel te geven.

En dat is het enige profiel waarmee een vooruitstrevend land als het onze een beetje fatsoenlijk de volgende eeuw in kan stappen. Het zou mooi zijn als Nederland de komende jaren dan ook werkelijk de digitale delta van Europa zou worden. Daarvoor is wel daadkracht nodig, meer dan tot nu toe, van zowel overheidszijde als van de kant van het bedrijfsleven. Bij die daadkracht komt het er vooral op aan dat alle Nederlanders zich digitaal kunnen ontwikkelen. Dat is zowel in het belang van de economie als van de democratie. Tot nu toe is de ontwikkeling en het gebruik van digitale technieken tot een te kleine groep beperkt gebleven. Nieuw beleid op dit gebied zal bij meer burgers en bedrijven digitaal enthousiasme moeten oproepen. Overheden, zowel nationaal als lokaal, kunnen veel meer doen. Internet is bij uitstek geschikt om publieke dienstverlening toegankelijker te maken en zelfs uit te breiden. Bovendien hoeft dienstverlening via Internet niet aan ouderwetse kantooruren gebonden te zijn. De nota zegt dat een kwart van alle publieke dienstverlening in 2002 langs elektronische weg moet plaats vinden. Maar concrete maatregelen om dat bereiken ontbreken vrijwel.
Een ander punt is het stemmen via Internet. Het is merkwaardig dat je via het World Wide Web wel een ons rookvlees kunt bestellen of een nieuwe CD kunt kopen, maar dat je voor het uitbrengen van je stem een treurig stemlokaal moet gaan opzoeken. Overal is de dienstverlening de afgelopen jaren stukken klantgerichter geworden, behalve bij de overheid. Door haar monopoliepositie waren er kennelijk weinig prikkels om de dienstverlening aan burgers te verbeteren. In een digitale delta moet ook het uitoefenen van het kiesrecht op digitale wijze mogelijk zijn.
Dan het bedrijfsleven. Er is sprake van een duidelijke tweedeling als het gaat om innovaties. Daardoor is een merkwaardige situatie ontstaan. Aan de ene kant is het midden-en kleinbedrijf door de waanzinnige groei van de werkgelegenheid in deze sector de afgelopen jaren een duidelijke motor van onze economie geworden. Aan de andere kant zijn er grote delen van het midden-en kleinbedrijf die juist geheel achterblijven bij (het gebruik van) allerlei innovatieve ontwikkelingen. Daar is duidelijk sprake van een tweedeling waarvan, als er niets gebeurt, de economische gevolgen niet kunnen uitblijven. In een digitale delta zullen alle bedrijven Internet op moeten. Bovendien zal de toepassing van innovaties een zaak van het hele bedrijfsleven moeten worden, en niet alleen van de grotere bedrijven. Universiteiten en hogescholen kunnen overigens juist het midden- en kleinbedrijf goed behulpzaam zijn. Regionale samenwerkingsverbanden en het uitwisselen van vragen en van kennis door bijvoorbeeld stageplaatsen kunnen helpen om innovaties in alle sectoren van het bedrijfsleven op de agenda te krijgen.
Onderwijs en arbeidsmarkt moeten ook beter op elkaar aansluiten als het gaat om het stimuleren van digitaal gedrag. Het onderwijs is bovendien belangrijk om nieuwe achterstanden te voorkomen. Een tweedeling tussen de wel- en niet-gecomputeriseerden in onze samenleving is maatschappelijk onwenselijk en economisch onpraktisch. Daar valt nog wel een hele inhaalslag te maken. Goed computeronderwijs op alle scholen, maar ook zaken als bijspijkercursussen voor ouderen zijn nog lang niet overal geregeld en wel hoogst noodzakelijk.
De overheid kan op haar beurt ook weer het bedrijfsleven prikkels geven door meer dan tot nu toe innovatief aan te besteden. Gewoon innovatieve producten vragen aan de markt, werkt vaak beter dan welke stimuleringsregeling dan ook. Bestaande regelingen zoals de Wbso, waarbij bedrijven fiscaal tegemoet worden gekomen als zij innovatieve investeringen plegen, moeten beter onder de aandacht van alle delen van het bedrijfsleven worden gebracht. Maar de beste prikkel vormt natuurlijk gewoon de vraag.
Een digitale delta vraagt om een digitaal bewustzijn, ook, of misschien wel juist bij degenen die het voor het zeggen hebben in een land. Daar kon wel eens de meest kwetsbare plek in dit mooie toekomstperspectief zitten. De ‘beslissers’ in dit land, of dat nou in de politiek, bij de overheid of in het bedrijfsleven is, zijn vaak vijftigers die met muis en modem geen raad weten. Een omslag in doen en denken bij deze groep is hoogst noodzakelijk. Zeker als de verschillende digitale eilandenrijkjes die we nu in ons land kennen tot een mooie grote digitale delta moeten worden.

Marja Wagenaar, Kamerlid PvdA

De aanloop, drie politici over de nota: