‘Afwachtende houding bij ontwikkeling Xbrl’ (Computable, 13 juni 2003, p. 15) is een voorbeeld van het geïnformeerde pessimisme dat bij ieder veranderingsproces voorkomt, meent Jan van Wijngaarden. Iets anders naar dezelfde feiten kijken levert een heel ander beeld op. Naast de afwachtende houding van sommige instanties is ook een enorme versnelling te zien in de implementatie van elektronische rapportage. We zitten op de helft, en dan is het maar net de vraag of je een half vol of een half leeg glas wilt zien.
Het is een bekend gegeven dat veranderingsprocessen een bepaald verloop kennen. Dat geldt zeker voor het pessimisme over nieuwe ontwikkelingen. Er zijn altijd de voorlopers die geloven in veranderingen, en er is altijd een groep die ieder nadeel weet te benadrukken.
Digital reporting is het doel dat op basis van Xbrl als middel kan worden gerealiseerd. Als we kijken naar Xbrl, kan je erover discussiëren in welke fase dit zich bevindt. Volgens mij zweven we op de rand van geïnformeerd pessimisme en hoopvol realisme. Maar dat we ‘over de top’ zijn is een feit.
(R)evolutionaire
Het geïnformeerde pessimisme dat in ‘Afwachtende houding bij ontwikkeling Xbrl’ onder meer Jan Pasmooij laat horen is overigens wel begrijpelijk, en zelfs nodig om bijvoorbeeld de overheid in beweging te krijgen. De nog wat afwachtende houding van instanties als De Nederlandse Bank en de Belastingdienst is namelijk een feit. Gezien de door vertegenwoordigers van deze organisaties uitgesproken overtuiging dat Xbrl als wereldstandaard voor elektronische rapportages uiteindelijk zal doorbreken zou je meer mogen verwachten.
Als je, zoals Pasmooij, als voorloper op het gebied van Xbrl in Nederland al ruim een jaar bezig bent, wil je graag dat de op papier genoemde voordelen van e-rapportage ook in praktijk worden gebracht. Helaas gaat het echter niet altijd zo snel bij dit soort (r)evolutionaire veranderingsprocessen.
Als ‘hoopvol realist’ kijk ik optimistischer naar de Nederlandse situatie. Ik onderschrijf ook niet de in het artikel uitgesproken verwachting dat Nederland achter gaat lopen op het gebied van Xbrl, omdat het simpelweg nog te vroeg is om die conclusie of angst uit te spreken. Wat is er aan de hand? Slechts enkele jaren geleden is het Xbrl-consortium ontstaan in de VS. In die tijd is wat wel wordt genoemd een van de meest complexe XML-specificaties ontwikkeld. Deze is anno 2003 zeker nog niet uitgekristalliseerd, maar wel zo ver dat praktische implementaties goed mogelijk zijn. Ook complexe regelgeving als IAS (inmiddels Ifrs gedoopt) is in de vorm van een taxonomie op te leveren. Een prestatie van formaat die waarschijnlijk niet mogelijk was geweest als grote softwareleveranciers als Microsoft, Sun of Oracle zich hadden bemoeid met de ontwikkeling (denk aan het gekrakeel rond Java).
Van woorden naar daden
In Nederland bestaat pas sinds vorig jaar een Nederlandse poot van de internationale Xbrl-organisatie: Xbrl-Nederland. Eigenlijk alle relevante partijen, zoals het Nivra en de accountingkantoren, nemen hierin al deel. Daaruit spreekt vertrouwen in Xbrl. Tijdens het Internationale Xbrl-congres afgelopen maand in Amsterdam kwamen niet alleen veel belangstellenden uit de hele wereld, ik hoorde ook hoopgevende geluiden van eerdergenoemde instanties.
Die mooie woorden moeten nu in daden worden omgezet. Alleen als een organisatie met een bepaalde massa overgaat tot de implementatie van Xbrl komt e-rapportage van de grond. De grootste rol bij het bereiken hiervan zie ik weggelegd voor de overheid, en niet primair de instanties zelf. Het ministerie van Economische Zaken zou als geen ander het belang van Xbrl moeten inzien en daarom met subsidies over de brug moeten komen, want ook hier geldt op dat de kosten voor de baten uitgaan. Bedrijven en organisaties zijn absoluut bereid (veel) tijd te besteden aan de eerste implementaties van Xbrl. Het huidige economisch klimaat maakt het echter vooral lastig ad hoc uitgaven te doen.
De overheid, die al jaren de mond vol heeft van de wens om de administratieve lasten voor organisaties omlaag te brengen en die naar we mogen aannemen een koppositie wil innemen op het gebied van praktische e-zakendoen implementaties, zou ieder initiatief om Xbrl tot een succes te maken met beide handen moeten aangrijpen.
Initiatieven
Een goed voorbeeld van een Xbrl-initiatief is er al. De Unie van Waterschappen heeft met Symansys, een Xbrl softwareleverancier van Nederlandse bodem, het CBS benaderd. Na de aanvankelijke scepsis van het CBS heeft men daar de betrokkenen kunnen overtuigen van het belang van Xbrl.
Dit heeft ertoe geleid dat waarschijnlijk een groep van tien waterschappen (er zijn er op dit moment bijna vijftig in Nederland) nog dit jaar start met een Xbrl-implementatie. De voor waterschappen per 1 januari 2004 verplichte EMU-rapportage zal door hen in Xbrl-formaat worden aangeleverd aan het CBS. Het CBS ontwikkelt hiervoor de taxonomie (de digitale rapportagelabels op basis van Xbrl). Dit alles gebeurt onder regie van de Unie van Waterschappen. IBS Nederland participeert in dit project als belangrijkste leverancier van financiële software bij de waterschappen. Daarmee zijn in praktische zin alle in de keten betrokken partijen verenigd.
Ook hier is de financiering van het project een behoorlijke drempel, maar het ziet ernaar uit dat het met subsidie vanuit het bedrijfsleven toch gaat lukken. Dit neemt niet weg dat een subsidie van EZ hier logischer geweest zou zijn en nog steeds is deze zeer welkom.
Met één druk
Zo’n zelfde subsidie zou er wel eens toe kunnen leiden dat de ambitie van De Nederlandse Bank en de Belastingdienst om met Xbrl aan de slag te gaan versneld geïmplementeerd kan worden. Eerstgenoemde is dit jaar na decennia lang met een papieren aanlevering te hebben gewerkt gestart met een op XML gebaseerde digitale variant, e-line geheten. Vanuit een intern en meer politiek getint perspectief kan ik me dus voorstellen dat men niet staat te juichen om de volgende (Xbrl-) variant te introduceren. Dit ondanks de ook daar onderschreven voordelen van e-rapportage. Een extra financiering van buiten zou enorm helpen.
De Belastingdienst is een paar jaar geleden gestart met de Audit File, een soort elektronische stopcontact dat in ieder financieel softwarepakket ingebouwd zou kunnen worden om zo met één druk op de knop de belangdienst te voorzien van de gevraagde informatie. Het zou wel eens de verouderde technologie kunnen zijn die het succes van die Audit File heeft beperkt. Lang niet alle softwareleveranciers hebben de Audit File in hun software ingebouwd.
Feit is dat dezelfde Belastingsdienst nu studeert op een XML- of zelfs Xbrl-variant van de Audit File. Ook dit initiatief zou de overheid moeten sponsoren. Softwareleveranciers als IBS zullen bij een brede toepasbaarheid van de Audit File zeker bereid zijn hun standaard applicaties aan te passen aan dit soort de facto internetstandaarden.
Ter afsluiting complimenteer ik iedereen die in de afgelopen jaren zoveel tijd heeft gestoken in datgene wat Xbrl nu is. In Nederland zijn dat de goeroes als Jan Pasmooij van het Nivra. Ook Mark de Haas (Wolters, voorheen Kpmg) en Paul Snijders (directeur van Semansys) verdienen hier een vermelding.
Het komen tot de complexe specificatie die uiteindelijk veel complexiteit gaat wegnemen in de rapportagewereld is geen sinecure. Dit is een verdienste van de internationale Xbrl-organisatie. Ik heb er alle vertrouwen in dat elektronische rapportage op basis van de Xbrl-standaard uiteindelijk de enige geaccepteerde vorm van verslaggeving wordt, niet alleen voor de vaak wettelijk verplichte externe rapportage, maar zeker ook voor de interne.
Als implementaties zoals die bij de waterschappen van de grond komen en succesvol worden afgerond, zal het veranderingstraject naar een wereld met e-rapportage snel doorlopen van hoopvol realisme via geïnformeerd optimisme tot een definitieve afronding. Het glas is dan niet meer half vol of half leeg maar tot de rand toe gevuld met een van de aansprekendste voorbeelden van digitale ketenintegratie. < BR>
Jan van Wijngaarden, IBS Nederland
