Bij het ontwikkelen van informatiesystemen zijn de invalshoeken ‘gegevensgericht’ en ‘procesgericht’ beide essentieel, meent Jan Eckardt. Hij introduceert nog een derde invalshoek: inzicht in de applicatiearchitectuur.
In hun artikel ‘Gedateerde datamodellen’ (Computable, 18 oktober) stellen Nick Leylan en Jochum Hoff dat de informatieverwerking waarbij gegevens centraal staan, moet plaatsmaken voor een systeem dat afdelingen, klanten en partners integreert op basis van processen in de werkelijkheid. Hij introduceert hiertoe de cpo (chief process officer) die de it-organisatie moet gaan managen vanuit het perspectief van de bedrijfsprocessen waarbij samenwerking, dynamiek en flexibiliteit voorop dienen te staan.Een initiatief waarbij het belang van het bedrijfsproces wordt benadrukt bij het ontwikkelen en onderhouden van informatiesystemen, juich ik van harte toe. Er kan niet genoeg worden benadrukt dat een gedegen procesmanagement een cruciale randvoorwaarde is voor een organisatie om soepel te kunnen inspelen op de diverse veranderingstrajecten die momenteel binnen veel organisaties noodzakelijk zijn.Echter, de heer Wolthuis betoogt ook dat men geen waarde zou moeten schenken aan de datamodellen die ten grondslag liggen aan de informatiesystemen. Zijn uitspraak dat de methode van datamodellering afdelingen van veel bedrijven in een wurggreep houden, is hierbij veelzeggend. Verder stelt hij dat datamodellen alleen maar stabiel zijn, omdat ze moeilijk zijn aan te passen. Ik ben het met deze stellingname totaal niet eens. De informaticawereld heeft nog steeds de neiging om door te schieten van de ene hype in de andere, waarbij waardevolle lessen uit het verleden weer worden vergeten. Door nu het belang van het datamodel en het beheer eromheen (datamanagement) te ontkennen, wordt de informatica nooit een volwassen discipline!Wanneer alleen de inrichting van een bedrijfsproces verandert, behoeft het datamodel niet te worden aangepast. De applicaties daarentegen zijn wel gevoelig voor een andere inrichting van een bedrijfsproces.
Gegevensbeheerorganisatie
Veel bedrijven krijgen te maken met andere producten of diensten, elk met hun eigen karakteristieken, waardoor wel degelijk een impact ontstaat op de betreffende datamodellen. Indien geen informatieanalyse zou worden uitgevoerd met gebruikmaking van de datamodelleringstechniek, ontstaat weer dezelfde situatie als in het verleden, namelijk dat een applicatie helemaal niet meer is te onderhouden tegen een acceptabele inspanning! De echt noodzakelijke uitbreidingen of aanpassingen op een datamodel zijn niet altijd eenvoudig. Integendeel, afhankelijk van de gewenste aanpassing kan het nodig zijn een applicatie grondig te renoveren. Een goede gegevensbeheerorganisatie voor de cruciale bedrijfsgegevens maakt het echter wel mogelijk om deze aanpassingen gecontroleerd en planmatig uit voeren. Bij veel bedrijven lopen projecten ten gevolge van bijvoorbeeld fusie, externe integratie, pakket- en datawarehouse-implementaties,. Zij ervaren hierbij forse problemen, juist omdat ze géén adequaat beheer hebben ingericht rondom hun bedrijfsgegevens, waardoor onnodig veel geld en tijd verloren gaan!
Ik ben het overigens wel eens met de heer Wolthuis, dat de oorspronkelijke focus vanuit de gegevensbeheerdiscipline om gegevensredundantie en tegenstrijdigheden te vermijden, niet houdbaar is. Wel blijft het zaak te weten waar gegevens zich bevinden, en waarin ze afwijken van vergelijkbare elders opgeslagen gegevens. Dit inzicht is namelijk van cruciaal belang bij alle veranderingsprojecten die meerdere applicaties betreffen!
Optimale controle
De problemen die de auteurs waarnemen, komen dus wel voor, maar in het aangeven van de oorzaak missen zij de essentie. Wel kan men stellen dat het implementeren van bedrijfslogica en -gegevens in een applicatie per definitie een bepaalde starheid impliceert. Applicaties zijn immers (vanwege de momenteel beschikbare informatietechnologie) van nature niet eenvoudig te veranderen, omdat je specialisten en materiekennis nodig hebt, die vaak niet zomaar beschikbaar zijn. Verder moet iedere wijziging een testtraject doorlopen, wat ook weer tijd en mensen vergt. We kunnen momenteel niets anders doen dan dit onder ogen zien en ons zodanig organiseren, dat we alle veranderingen die op ons afkomen op hun juiste impact kunnen inschatten en vertalen naar goede afgebakende projecten. Gegevensbeheer kan daarbij een zeer belangrijke bijdrage leveren en is bovendien onmisbaar voor het genereren van managementinformatie, risicobeheer en integrale procesbesturing.In het verleden is er veel discussie geweest over de vraag wat nu de belangrijkste invalshoek is bij het ontwikkelen van informatiesystemen; gegevensgericht of procesgericht. Ik wil hierbij nadrukkelijk stellen dat beide essentieel zijn. Door de steeds grotere diversiteit aan systemen bij zeer veel organisaties, wordt ook nog een derde invalshoek steeds belangrijker: inzicht in de applicatiearchitectuur, zoals deze bij organisaties is ontstaan. Kennis omtrent de wijze waarop en de mate waarin applicaties afhankelijk van elkaar (zouden moeten) zijn en wellicht anders zouden moeten worden afgebakend, is onmisbaar om succesvol it-projecten uit te kunnen voeren.Als deze drie belangrijke invalshoeken – gegevens-, proces- en applicatiegericht – naast professioneel projectmanagement de juiste aandacht krijgen, wordt het mogelijk om een optimale controle te krijgen over de diverse veranderingsprojecten. En controle is de belangrijkste voorwaarde om de projectkosten en -planning binnen de perken te houden en geen oplossingen te creëren die leiden tot slecht onderhoudbare systemen.
Jan Eckhart, principal consultant DCE Consultants
