Dankzij het EU-project Share kunnen wetenschappers eindelijk een database met gegevens over Europese bevolkingsgroepen gebruiken. Hun Amerikaanse collega’s hadden al veel langer zo’n databank tot hun beschikking. Doel van het onderzoek: het in kaart brengen van de leefgewoonten van ouderen.
Share (Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe) heeft geleid tot een database met gegevens van zo'n 35.000 Europese vijftigplussers. Het project begon in 2004 met 11 landen, werd herhaald in 2006 met 14 landen en in 2008 met 16 landen. Alle vijftigplussers in ongeveer vijftienhonderd huishoudens per land dat meedoet, krijgen een interview van ruim een uur aan huis. Door steeds dezelfde mensen te interviewen, kunnen onderzoekers het effect meten van gedrag en gezondheid op langere termijn. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer gezondheid, werk, familie en sociale netwerken.
Marie-Louise Kemperman van de Universiteit van Tilburg, die de coördinatie en communicatie tussen alle partijen verzorgt: "Het is een longitudinaal, multicultureel, multinationaal en multidisciplinair onderzoek. Gegevens zijn interessant voor veel wetenschappers, medische experts, economen, psychologen, sociologen. Je kunt nu risicogedrag meten. Wordt er bijvoorbeeld in Duitsland meer gerookt dan in Nederland? Je loopt mee met de levenscyclus van de geïnterviewden."
Opschonen
De data worden anoniem bewaard door grote instituten, zoals het Central Archive for Empirical Social Research aan de universiteit van Keulen. In Nederland is dat CentERdata, instituut voor dataverzameling en onderzoek. Zo'n dertig tot veertig Nederlandse getrainde interviewers bezoeken de mensen thuis en nemen met behulp van een laptop een vragenlijst af. Vier wetenschappers schonen de data op en CenterData plaatst ze anoniem in de database. Deze is online ook toegankelijk voor wetenschappers op www.share-project.org. Het is wel verplicht een verklaring te ondertekenen voor gebruik en om publicatie van gegevens te melden.
De website is slechts het eindproduct van de dataverzameling en data-opschoonprocessen en is een zeer eenvoudige schil. Na inloggen kunnen onderzoekers gegevens downloaden in de formaten Spss en Stata, per onderdeel van de vragenlijst of als één totaalbestand. Tevens zijn via de website verschillende documenten beschikbaar met daarin informatie over de ‘release history', de verzamelde data en afgeleide variabelen. CentERdata beheert de hardware en software en zorgt regelmatig voor updates van de systeemsoftware. De MySql-database is ontwikkeld met PHP en de Freeware text-editor (CR editor).
Cultuurverschillen
Shares tegenhanger, de Amerikaanse Health and Retirement Study, is beperkt tot één cultuur en twee talen (Engels en Spaans), stelt Kemperman. "In het Share-project zijn veel meer variabelen – talen en culturen – betrokken. Dat maakt dat je culturele verschillen in antwoorden moet wegwerken. Als je een Amerikaan vraagt hoe hij zich voelt, dan antwoordt hij ‘wonderful'. Een Nederlander zegt: ‘gaat wel'. Maar intussen voelen ze zich hetzelfde. Om een neutrale grens te zoeken in dit soort uitspraken, stellen we ook vragen in de derde persoon. Bijvoorbeeld: Piet staat op met rugpijn. Hij gaat wel naar z'n werk, maar krijgt in de loop van de dag hoofdpijn. Hoe voelt hij zich? De Amerikaan: ‘Not so very great'. De Nederlander: ‘Beroerd'. Die typeringen vormen de maatstaf bij het interpreteren van uitspraken van deze respondenten over zichzelf, en zijn een steuntje om cultuurverschillen te begrijpen."
Jongeren
Waarom is gekozen voor vijftigplussers? "Natuurlijk zou het leuker zijn ook jongeren te volgen tot hun tachtigste, maar dat is financieel niet haalbaar. Je moet kiezen." Kemperman hoopt dat de EU het project blijft steunen, en dat ook nationale overheden mee willen doen, zodat er elke twee jaar nieuwe gegevens vrijkomen. "Nu zijn er nog wetenschappers nodig om de juiste vragen te formuleren en data op de juiste manier te verzamelen, maar wellicht kan Eurostat, het statistische bureau van de Europese Unie, een deel van de vragenlijst ooit overnemen."
Wetenschappers
De Europese Commissie besteedt in het Zevende Kaderprogramma vijftig miljard euro in zeven jaar aan onderzoek en technologische ontwikkeling. Een van de projecten is Share. De projectkosten bedragen 12 miljoen euro (2006-2008). De EU draagt 5,8 miljoen euro bij. Er zijn 20 teams van wetenschappers uit 16 Europese landen bij betrokken.
Coördinator is de Universiteit van Mannheim (Institute of Ageing); in Nederland is het aanspreekpunt Netspar, onderdeel van de Universiteit van Tilburg (www.netspar.nl).
Meer info: www.share-project.org
