Technologische ontwikkelingen leiden ertoe dat het steeds eenvoudiger wordt Internet te benaderen en te gebruiken. Nieuwe apparaten krijgen een grote invloed op de werkstromen binnen bedrijven. In zowel zakelijke als privé omgevingen ontstaan draadloze lokale en persoonlijke netwerken die communicatie tussen verschillende apparaten mogelijk maken. Bluetooth, een draadloze pan-technologie, gaat in dit verband breed worden geïmplementeerd in zowel consumentenelektronica als computers.
Ontwikkelingen in de IT gaan dermate snel dat vooruitblikken een gewaagde bezigheid is. Desalniettemin nemen drie adviesbureaus en een onderzoeksbureau de handschoen op. Het spits werd afgebeten door Cap Gemini Ernst & Young, gevolgd door een beschouwing van Forrester Research. Deze week is het de beurt aan PricewaterhouseCoopers. KPMG sluit over twee weken de serie beschouwingen af. |
Een belangrijke exponent van de toenemende globalisering is Internet. Het toenemend gebruik van Internet heeft vervolgens e-commerce mogelijk gemaakt; door de verdergaande globalisering zal e-commerce snel overgaan in e-business. Waar e-commerce zich primair richt op de marketing, verkoop en aankoop van producten en diensten via Internet, omvat e-business de algehele bedrijfsfilosofie. Binnen vijf jaar kan niemand meer om e-business heen en kan derhalve het voorvoegsel ‘e-‘ in de archieven worden bijgeschreven. Het (e-)businessmodel van morgen is fundamenteel anders dan dat van vandaag.
In de positionering van bedrijven speelt e-business een grote rol. Een heldere e-business strategie moet zijn geïmplementeerd. Dat wil zeggen: zowel de organisatiestrategie als de IT-strategie. Keuze van de juiste strategische partners is essentieel. In de huidige markt is het eten of gegeten worden.
Vier fasen in e-business
In de ontwikkeling naar een echte e-business doorlopen organisaties meestal vier fasen.
De eerste fase die bedrijven bij de ontwikkeling van hun e-business doorlopen betreft vaak louter de aanwezigheid op het net. In de B2C-markten (business-to-consumer) betekent dit meestal een bedrijfspresentatie en wat productinformatie. In het B2B-segment (business-to-business) zetten bedrijven vaak de eerste schreden op het gebied van edi tussen partners en leveranciers.
De tweede fase staat in het teken van integratie en ketenmanagement tussen klant en leverancier. De tweede fase kenmerkt zich doordat de informatie-uitwisseling via edi uitgroeit tot volledige integratie met de bedrijfssystemen van zowel leveranciers als afnemers. Het gebruik van ‘webenabled’ erp-toepassingen, software voor ketenbeheer en voor klantenrelatiebeheer zijn kenmerkend voor deze fase. Daarnaast worden vraagstukken op fiscaal en juridisch gebied steeds belangrijker. Dat geldt ook voor onderwerpen als risicobeheer en interne controle, aangezien bedrijfstransacties vaak via Internet lopen.
De derde fase in de ontwikkeling van e-business staat in het teken van de transformatie. E-business is voor het bedrijf in termen van productontwikkeling, marketing, verkoop en logistiek zo’n dominante factor geworden, dat het management genoodzaakt wordt een nieuwe visie te ontwikkelen op de kernactiviteiten van de organisatie. E-business stelt het management in staat om activiteiten te ontbundelen, zich volledig te richten op de kernactiviteiten en zo de niet-kern-activiteiten uit te besteden. Bedrijven zijn dan inmiddels op weg in de richting de vierde fase, namelijk die van de convergentie.
Bedrijven die zich in die vierde fase bevinden, zijn vergaand geïntegreerd met andere ondernemingen, zowel binnen als buiten de eigen industrietak. Die integratie zal in korte tijd resulteren in logistieke ketens die in dienst staan van netwerkende organisaties en markten, die de traditionele bedrijfssectoren vervagen. In deze nieuwe dynamische netwerken staat klantrelatiebeheer centraal. Daardoor wordt de klant meer gemak, meer keuzevrijheid en dus een forse tijdsbesparing geboden, terwijl de bedrijven profiteren van alle voordelen die bedrijfstakoverstijgende waardeketens hebben te bieden.
Tijdelijke stagnatie
De ontwikkelingen op het gebied van e-business schijnen te stagneren. De nieuwe Internetbedrijven ontwikkelen zich niet volgens het voorspelde patroon. Wat is er aan de hand? Zoals elke nieuwe ontwikkeling zijn historie kent, geldt dit ook voor e-business. Het afgelopen decennium hebben organisaties met erp-pakketten het probleem van de ‘eiland-automatisering’ aangepakt. Software van leveranciers als Sap en Baan moesten zorgen voor een geïntegreerde aanpak van de automatisering van de (interne) bedrijfsprocessen. De praktijk wijst echter uit dat erp-systemen nog onvoldoende integraal door organisaties zijn ingevoerd, bedrijfsprocessen hierop nog niet volledig zijn aangepast en dat het crm-gedeelte van de erp-systemen mager is ingevuld. Als reden hiervoor kan worden aangevoerd dat veel organisaties onder de zware druk van de millenniumwisseling zijn overgestapt op een nieuw, duur (erp-)systeem. Ze zijn dus nog steeds bezig het systeem te vervolmaken en de organisatiestructuur en procedures aan te passen om de bestaande processen te automatiseren. Er lijkt onvoldoende te zijn nagedacht over de ondernemingsstrategie, de hieraan gerelateerde IT-strategie, de consequenties voor het besturingsconcept en de herinrichting van processen om optimaal gebruik te kunnen maken van erp-systemen.
Waarom een perfecte erp-achtige implementatie van belang is voor e-business toepassingen is helder: Internet heeft de functie van front-office/portal, maar als de daarop volgende noodzakelijke logistieke procedures niet aansluiten, zullen producten en diensten nooit aan de eisen van de klant kunnen voldoen. Succesvol zakendoen via Internet vraagt om een betrouwbare totaaloplossing, ofwel volledige integratie van erp, crm en de Internetsite. Het is de vraag of een totaaloplossing op korte termijn mogelijk dan wel gewenst is. De meeste bedrijven zijn inmiddels aanwezig op het net. Hoe die aanwezigheid verder wordt ingevuld is sterk afhankelijk van de wijze waarop de erp-systemen gaan functioneren. Deze systemen moeten eerst perfect draaien. Gelet op de starheid van de pakketten kan dat nog wel enige tijd duren. Ook kan het per branche en bedrijf sterk verschillen. Het is niet ondenkbaar dat erp-systemen het niet overleven. Misschien is de toekomst wel aan het goed op elkaar afstemmen van de front-office met ‘best-in-class’ applicaties. Een nieuw ondernemingsconcept zou ertoe kunnen leiden dat het belang van de organisatie meer aan de front-officekant dan aan de back-officekant komt te liggen.
Voorts spelen factoren een rol als lange beslissingstrajecten (omdat aanpassingen in veel processen leiden tot wijzigingen) en een gebrek aan de juiste vaardigheden die nodig zijn voor een succesvolle implementatie van e-business.
De snelle ontwikkeling van de dotcoms in de afgelopen twee jaren is wel te verklaren omdat de aanwezigheid (presence) op Internet ingevuld moest worden. Nu echter de tweede fase aanbreekt, waarin de website gekoppeld moet worden aan de bedrijfsprocessen (integratie), stagneert de ontwikkeling en zal dus eerst een werkelijke koppeling tussen de erp-achtige systemen en een andere werkwijze van organisaties gerealiseerd moeten zijn om de volgende stap te maken.
Onderschatte aspecten
Het zaken doen via Internet brengt een aantal aspecten met zich mee die tot nu toe onderschat zijn. Het gaat onder meer om de aspecten beveiliging (security), integriteit (integrity), beschikbaarheid (availability) en wet- en regelgeving (legislation), die evenwel steeds meer het succes van e-business gaan bepalen.
Lang leefden organisaties met de idee dat beveiligingsaspecten wel belangrijk waren, maar dat de snelheid en de mogelijkheid tot wereldwijd gebruik van Internet toch zouden prevaleren bij de gebruikers. Niets is minder waar: Het zakendoen bestaat nog steeds bij de gratie van vertrouwen (trust). Wanneer dit vertrouwen geschonden wordt, heeft dat een remmende werking op de verdere ontwikkeling van zowel Internetgebruik als e-business. Op dit moment is het mogelijk om veilig via Internet te betalen, maar de beschikbare toepassingen zijn nog te complex om grootschalig te kunnen invoeren. Belangrijk is dat een wereldstandaard wordt ontwikkeld die het complete bankverkeer dekt. Overigens is een belangrijk onderscheid te maken tussen B2C- en B2B-trajecten als het gaat om security-aspecten (internet versus private lines).
Het begrip integriteit kan op verschillende manieren worden uitgelegd. Een mogelijke en plausibele definitie is: de betrouwbaarheid van het geheel van systemen, die het handelen via en met Internet mogelijk maken. Vanuit een totaalconceptbenadering is het duidelijk dat er geen fouten in de systemen mogen zitten die uitvoering van een transactie kunnen beïnvloeden. Dit betekent dat hoge eisen gesteld moeten worden aan de kwaliteit van zowel de systemen als de organisaties die ermee werken.
De beschikbaarheid van systemen en organisaties gaan onder druk van Internet en een wereldomvattende markt van vraag en aanbod naar een 24-uurs concept. Veel bedrijven die via Internet handelen en willen gaan handelen, hebben het 24-uurs concept aan de aanbodzijde wel ingevuld, maar niet of onvoldoende aan de vraagzijde. Zo zijn de serviceorganisatie, de helpdesk of het call center in de meeste gevallen nog niet dag en nacht bereikbaar. Voorts is het moeilijk om systemen neer te zetten die een 24-uurs beschikbaarheid garanderen. Of dit betekent dat de weg terug naar grote mainframes en midrange-systemen wordt ingeslagen, moet nog blijken; kleinere organisaties met dito systemen kunnen ook met een mindere betrouwbaarheid dan honderd procent genoegen nemen.
De wet- en regelgeving loopt achter op de ontwikkelingen in de wereld van de e-business. Op het gebied van de belastingwetgeving is sprake van de grootste achterstand.
Toch betekent het bovenstaande niet dat er geen toekomst is voor het zakendoen via Internet? De praktijk gaat door en de wereld zal zich daaraan gaan aanpassen.
Toekomst technologie
Traditionele platforms worden vervangen door nieuwe platforms. Onder nieuwe platforms verstaan we alle platforms anders dan de traditionele desktop computers. Er zijn twee belangrijke groepen te onderscheiden: mobiele apparaten met draadloze communicatiemogelijkheden en apparatuur die binnenshuis toegang verschaffen tot Internet.
Buitenshuis verschijnen mobiele apparaten met draadloze communicatiemogelijkheden al als commerciële producten op de markt. Momenteel zien we twee soorten apparaten: mobiele telefoons en palmtops of pda’s (personal digital assistants), waarvan de functionaliteit elkaar begint te overlappen. Doordat Intel vanaf het begin veel concurrentie heeft op het gebied van pda-achtige chips zal het tempo waarmee dit product zich zal ontwikkelen, waarschijnlijk hoog zijn. Draadloze toegang tot interactieve diensten is bijvoorbeeld zowel mogelijk met de 3Com Palm VII als met de Qualcomm pdQ Smartphone. Alhoewel de apparaten te klein zijn voor toetsenborden en het display maar een fractie van de grootte heeft van dat van een PC, is het zeer waarschijnlijk dat deze apparatuur een alledaagse verschijning zal worden in het komende decennium.
Binnenshuis gaat een grote verscheidenheid aan apparaten concurreren met de desktop PC. Zeker als het gaat om het verschaffen van toegang tot Internet en allerlei informatie- en communicatiediensten. Het gaat dan om onder meer e-mail terminals, niet-Windows-georiënteerde informatietoestellen, en mobiele elektronische schrijfpanelen. Andere apparaten (zoals set-top boxes) zullen Internettoegang gaan combineren met interactieve televisietoepassingen.
Meer technologische mogelijkheden zorgen voor grotere ontsluiting van Internet.
De mogelijkheden van XML, Xhtml, wap en Bluetooth zullen in belangrijke mate de verdere ontwikkeling van de IT-sector mede bepalen. Hetzelfde geldt voor datgene wad webservers te bieden hebben. XML (Extensible Markup Language) zorgt ervoor dat zakenpartners eenvoudig transacties kunnen verrichten tussen applicaties, systemen, software en documenten die verschillend van aard zijn. Xhtml zorgt voor de overgang naar het web van de toekomst dat in sterke mate gebaseerd zal zijn op XML. De wap-technologie maakt toegang tot Internet voor mobiele apparaten (mobiles, pda’s) mogelijk.
Bluetooth is een specificatie voor draadloze communicatie op korte afstand tussen apparaten als notebook PC’s, pda’s, mobiles, draagbare apparaten, digitale camera’s, en huishoudelijke apparatuur. Met Bluetooth kan een apparaat altijd communiceren ongeacht plaats, tijd en dichtheid van apparaten. Bluetooth laat apparaten met elkaar communiceren zonder directe interactie (‘auto interactie’); hiervoor is geen toestemming van de gebruiker nodig. Het is als product van Bluetooth SIG gelanceerd in 1998 door Ericsson, IBM, Intel, Nokia en Toshiba. Momenteel zijn er meer dan duizend bedrijven aangesloten, waaronder Microsoft.
Embedded webservers zijn apparaten met ingebouwde computerfuncties, zoals printers, sensoren of productiemachines, die via Internet en ingebouwde standaardprotocollen als Http, Html en TCP/IP worden aangestuurd. Momenteel worden webmogelijkheden al ingebouwd in apparaten die in netwerken met elkaar zijn verbonden. Webcamera’s komen eraan. Doorbraken in geautomatiseerde productieprocessen zijn onderweg.
Gevolgen voor IT-markt
Voor alle spelers op de IT-markt staat het buiten kijf dat ze een duidelijke e-business strategie moeten ontwikkelen. Gebeurt dit niet dan zullen hun overlevingskansen afnemen. Gelet op enorme investeringen waar ook de IT-markt voor staat, lijkt het logisch dat grote spelers zelfstandig kunnen overleven en dat kleinere lokale spelers met elkaar gaan samenwerken om de investeringen te delen. Een specifieke rol lijkt te zijn weggelegd voor de jonge Internet georiënteerde IT-bedrijven en bedrijven die zich, niet niet gehinderd worden door bestaande (legacy) systemen, concentreren op nieuwe technologieën. Bij voldoende investeringsruimte zouden zij wel eens de oude spelers van de markt kunnen gaan verdringen. De vraag die hierbij ontstaat is: zullen de bedrijven die recent een nieuw erp-systeem hebben geïmplementeerd warm lopen voor de introductie van een compleet nieuw systeem met alle gevolgen van dien voor de organisatie, bedrijfsmodellen en processen? Dat zou wel eens tot vertraging van de vervangingsmarkt kunnen leiden. Maar wanneer de nieuwe technologiebedrijven overleven zullen zij de spelers van de toekomst zijn. Het is om die reden niet ondenkbeeldig dat oude spelers nieuwe spelers zullen opkopen of nauw met hen gaan samenwerken. Het is dus zaak voor zowel de nieuwe spelers als de traditionele ondernemingen om samen te gaan werken. De een krijgt een mooie klantenbase en de ander impulsen om te gaan vernieuwen. Zo kunnen beiden kosten reduceren. De dotcom’s die niet verder komen dan de eerste fase van het e-business model (aanwezigheid op het net) zullen binnen korte termijn gaan verdwijnen.
De IT-bedrijven die zich richten op beheer en onderhoud hebben goede kansen, omdat de technologie steeds gecompliceerder wordt en organisaties steeds meer buiten de deur willen of moeten gaan brengen. Hetzelfde kan gezegd worden van IT-bedrijven die zoeken naar een IT-partnership voor de lange termijn gebaseerd op kennis van strategie, beheersmodellen en bedrijfsprocessen. Dit betekent dat IT-bedrijven adviesdiensten gericht op bedrijfskennis en branchekennis moeten ontwikkelen. Of moeten zoeken naar overnamekandidaten die deze diensten al aanbieden. Misschien zijn de partners in IT wel de bedrijven die het voortouw moeten nemen in overgang van de eerste fase in de e-business evolutie (aanwezigheid) naar de tweede fase (integratie). Het is denkbaar dat het de mondiale spelers zijn die het voortouw zullen nemen. De recente fusies van IT-bedrijven met consultancyorganisaties wijzen in die richting.
Een aantal leveranciers van standaardpakketten is inmiddels begonnen aan een strijd om te overleven. De overlevingskansen zijn het grootst wanneer zij brancheapplicaties op een goede manier weten te ontwikkelen en op de markt te zetten. Brancheapplicaties zijn een noodzakelijke voorwaarde, wanneer aan een ASP-concept (Application Service Provider) wordt gedacht.
Steef Klop, Gert van Oort en Camiel van Zelst, Technology Group van PricewaterhouseCoopers