'Stap een is bewustwording van de eigen cultuur'

Career Guide De Career Guide 2003 is een speciale uitgave van Computable over de stand van zakenop de ICT-arbeidsmarkt. Het is gericht op professionals die op de hoogte willen blijven van de laatste ontwikkelingen enmogelijkheden. Want hoe moeilijk de markt momenteel ook is, de vaag naar goede en ervaren medewerkers blijft bestaan. Internationaal werken, interessant of niet? 'Stap een is bewustwording van de eigen cultuur' Wie gaan op buitenlands Van Denver naar Amsterdam Bedrijfsculturen belangrijker door recessie in IT 'Er is werk in overvloed' Een mooie job, maar toch gaat het fout René Groot over de weg naar de top POP stippelt individuele carrière uit Als een olievlek door de economie Bouwkundige wordt IT-consultant 'Veel mensen hebben geen idee van de mogelijkheden' Ontdekkingstocht naar jezelf Eisen stijgen door technologie Leasebak maakt plaats voor inhoud ICT'ers die werk zoeken moeten bereid zijn tot concessies Meedenkende werkgever legt basis voor betrokkenheid Ervaren ICT'er blijft leren

Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat 62 procent van alle werknemers die voor langere tijd het buitenland opzoeken voortijdig het avontuur beëindigt. Dit heeft zelden iets te maken met het niet geschikt zijn voor het werk; in vrijwel alle gevallen liggen culturele verschillen, vooral het niet kunnen omgaan met deze verschillen, ten grondslag aan dit 'falen'. Chris Smit van ITIM Culture and Management Consultants kent de verhalen maar al te goed. Zijn onderneming traint en begeleidt bedrijven en individuen die internationaal gaan werken in het omgaan met de verschillen. "Het belangrijkste is te accepteren dat er verschillen zijn. Dat klinkt eenvoudig, maar ligt niet in onze aard. Wij hebben de neiging alles naar onze hand te willen zetten."
Volgens Smit maken Nederlandse bedrijven vrijwel altijd dezelfde fout als ze besluiten internationaal te gaan werken: "Ze verwachten eigenlijk nooit dat cultuur het arbeidsproces kan beïnvloeden, terwijl dat juist een van de zaken is die enorm belangrijk zijn. We denken nogal snel dat de manier waarop wij werken algemeen gangbaar is. Niets is minder waar." Er zijn volgens Smit weinig landen waarvan de cultuur overeenkomt met Nederland. Dat zijn vooral de Scandinavische landen. De praktijk wijst dan ook uit dat Nederlanders het daar doorgaans goed doen. Omgekeerd geldt hetzelfde: werknemers uit landen als Zweden en Finland passen zich snel en eenvoudig aan aan de Nederlandse cultuur.

Hiërarchie

Cultuur is in ieder land anders. Het is dan ook moeilijk een algemeen beeld te schetsen van de problemen waarmee bedrijven en werknemers uit Nederland te maken kunnen krijgen. Wel blijkt de hiërarchie vrijwel overal strikter te zijn dan bij ons. Wij durven de baas rustig een weerwoord te geven. Dat kom je in weinig landen tegen. Smit: "Neem een land als België, toch vlakbij. De meeste Nederlanders denken dan niet direct aan grote verschillen op de werkvloer, maar een Belgische baas duldt geen tegenspraak. Als die iets vraagt, zegt de werknemer ja; zelfs als hij denkt het gevraagde niet aan te kunnen, zegt hij nog geen nee."

Stelling Werken in het buitenland is alleen leuk als het niet te lang duurt   Mike Higgins: "Werken in het buitenland werkt zolang je ervan kan leren en je ervaringen kan opdoen waar je later iets aan hebt. Dat is niet gebonden aan een maximum tijd."

Het voortdurend 'ja' zeggen zie je ook terug in landen als Thailand en Indonesië, maar dat heeft een andere oorzaak. Smit: "In veel Aziatische landen heerst een hoge mate van collectivisme, terwijl wij individualistisch zijn ingesteld. De werknemer heeft bij ons veelal een eigen mening. In Azië deel je de mening van de groep. Het is voor Aziaten een manier om gezichtsverlies te voorkomen. Zolang je met de groep meegaat kan je als individu nooit een fout maken."
Binnen Europa is Spanje een 'lastig land' voor Nederlanders. De cultuur is na de dictatuur van Franco gaan veranderen. Het individu wordt steeds belangrijker. "Ook hier geldt echter nog dat de baas ook echt de baas is", vertelt Smit. "Nederlanders hebben er bijvoorbeeld vaak moeite mee dat tijdens vergaderingen groepjes werknemers ruggespraak houden met elkaar; een soort vergadering in een vergadering. Nederlanders vinden dat vaak frustrerend, zien het als ongeïnteresseerdheid en denken al snel: 'Doe dat ergens anders, waarom luister je niet?' Voor Spanjaarden is het een manier om zeker te stellen dat ze begrijpen waarover het gaat, dat ze op het goede spoor zitten. Het is onverstandig er iets van te zeggen, want de Spaanse werknemer voelt zich snel geschoffeerd."

Amerika

Het land bij uitstek waar veel Nederlandse bedrijven en werknemers zich vestigen zijn de Verenigde Staten. De Nederlander mist hier vaak de Hollandse gezelligheid en vindt de Amerikaan oppervlakkig. "Amerikaanse werknemers zijn berekenender dan de Europeanen. Zo weten ze precies wat ze volgens het arbeidscontract moeten doen. Dat doen ze dan ook, meer zeker niet. Ook de onderlinge omgang tussen collega's is anders. Als een Amerikaan tijdens een gesprek zegt 'kom eens langs', betekent dat niet dat je ook echt wordt verwacht. Het is meer een beleefdheidsvorm."
Werknemers die op het punt staan zich in het buitenland te vestigen kunnen een beroep doen op ITIM. Via een korte training wordt dan geprobeerd iemand voor te bereiden op de cultuurverschillen. "Stap één is bewustwording van de eigen cultuur. Daarna volgt het herkennen van de verschillen tussen culturen. In een later stadium komen specifieke vaardigheden, waaronder bijvoorbeeld presentatietechnieken, aan bod." De meeste kans op succes over de grens hebben werknemers die al eerder voor kortere tijd te maken hebben gehad met het buitenland. "Die hebben al aan den lijve ondervonden dat er verschillen zijn. Daardoor hebben ze een stap voor op personen die dergelijke ervaring missen."

 
Ronald Boutkan