Nu breedbandinternet thuis en op kantoor helemaal ingeburgerd is, ontstaat een nieuwe behoefte voor breedband onderweg. WiMAX zal hierin voorzien, zowel voor notebooks als gsm’s, maar de standaard staat nog een aantal uitdagingen te wachten.
WiMAX, wat staat voor ‘Worldwide Interoperability for Microwave Access’, is weliswaar al operationeel in Nederland, maar de producten moeten officieel nog gecertificeerd worden. Op dit moment biedt telecombedrijf Enertel Pre-WiMAX diensten aan, die gebaseerd zijn op 802.16a. Op basis van een tweetal basisstations kan een stad als Amsterdam draadloos toegang krijgen tot breedbandinternet. De oude standaard heeft echter een Line-of-Sight (LoS) nodig om gegevens te kunnen versturen en ontvangen, waardoor dit gepaard gaat met een grote antenne op een zo hoog mogelijke plek. Bovendien zijn de producten niet gecertificeerd, waardoor ze alleen met specifieke merkgebonden apparatuur gebruikt kunnen worden. De eerste gecertificeerde producten worden eind dit jaar verwacht en zijn gebaseerd op de 802.16-2004 standaard, die compatibiliteit tussen verschillende merken en producten garandeert. Bovendien is met deze versie er geen LoS meer vereist, waardoor klanten eenvoudig apparatuur (CPE’s) binnenshuis kunnen aansluiten, vergelijkbaar met een modem. Afgelopen juli startte het WiMAX Forum de officiële tests voor productcertificering en zodra deze afgerond zijn, is de eerste officiële standaard een feit. Dat schept nieuwe mogelijkheden voor bedrijven als Enertel, omdat met de certificering de toekomst voor producten veilig is gesteld. “Een gecertificeerd WiMAX-netwerk bouwen betekent zekerheid dat het geschikt is voor alle WiMAX-klantapparatuur die de komende jaren op de markt komt”, zegt Keimpe Algra, directeur Enertel Wireless. “Het wordt daarmee een toekomstvaste investering, een voorwaarde voor een verdere ontwikkeling naar een landelijk dekkend netwerk. Bovendien zal de prijs-prestatieverhouding zich met xDSL kunnen meten, doordat producten overal ter wereld in grotere volumes geproduceerd worden.”
‘Fixed’ WiMAX
WiMAX 802.16-2004, ook bekend als 802.16d, wordt deels ten onrechte ‘Fixed’ WiMAX genoemd. In feite is het een point-to-multipoint protocol, waarbij het niet uitmaakt waar de ontvangende stations zich bevinden – ‘nomadisch’ gebruik is dus prima mogelijk. Een bedrijf dat gebruikt maakt van een breedbandverbinding kan de ontvanger zonder enig probleem ook op een andere locatie binnen het dekkingsgebied gebruiken. Dit is ideaal voor tijdelijke projecten of evenementen. Ondanks dit voordeel, heeft WiMAX maar weinig potentieel in westerse landen, volgens onderzoeksbureau’s als Forrester, IDC en Ovum. “Fixed WiMAX blijft een nichemarkt in West-Europa, vanwege de
| Mesh-netwerken De traditionele manier van het verspreiden van draadloze signalen via access points zal in de nabije toekomst worden ingehaald door mesh-netwerken. Hierbij functioneert een ontvanger tegelijkertijd als zender en verspreidt het signaal zo over langere afstanden. In een bedrijfsnetwerk is dan bijvoorbeeld slechts één access point nodig en wordt het netwerk door de clients zelf in stand gehouden. Valt er een client uit, dan wordt automatisch een nieuwe route berekend. Kabels zijn niet meer nodig en de producten zijn plug-and-play. De techniek wordt momenteel al gebruikt in binnen- en buitenland, onder andere door Hopling. Er is echter nog geen internationale standaard, waardoor mesh-netwerken merkgebonden zijn en niet compatibel met oplossingen van andere leveranciers. Aan deze standaard wordt gewerkt in de vorm van 802.11s, maar de beschikbaarheid laat nog jaren op zich wachten, aangezien de eerste voorlopige schets pas in halverwege 2006 op de planning staat. |
‘Mobile’ WiMAX en 3,5G
Alle partijen zijn het erover eens dat het grootste potentieel zit in 802.16e, de mobiele variant van WiMAX, die niet compatibel is met haar voorganger. Mobile WiMAX verbruikt veel minder energie en kan ook functioneren in combinatie met hoge snelheden, zoals in een auto of trein. De technologie is daarom ideaal om te integreren in notebooks en mobiele telefoons en is in staat om breedbandtoegang te bieden met snelheden van maximaal 15 Mbps per basisstation. Mobile WiMAX is daarmee veruit superieur aan UMTS en biedt een unieke kans voor nieuwe ondernemingen om de telecommarkt in te stappen, aangezien de traditionele telco’s hun investeringen in umts nog moeten terugverdienen. Dat is ook de reden dat grote ondernemingen tot nu toe nog terughoudend zijn met investeringen in WiMAX. De vraag naar meer bandbreedte in de mobiele sector groeit zo explosief dat men meer potentieel verwacht van 802.16e.
De enige tegenslag is dat het WiMAX Forum ondertussen een achterstand van acht maanden heeft opgelopen, waardoor 802.16e nu pas eind 2007 verwacht wordt. Op het moment van schrijven is de standaard nog niet eens definitief en het certificeren van producten begint pas eind 2006. Hoewel fabrikanten als Intel en Nokia reeds hebben toegezegd om de technologie in de nabije toekomst in hun producten te integreren, wordt flinke concurrentie verwacht van een andere mobiele technologie: HSDPA (High Speed Downlink Packet Access). Dit is in feite een doorontwikkeling van umts, waar telecomproviders relatief eenvoudig naar kunnen upgraden. HSDPA biedt vergelijkbare
| Wireless VoIP Nu breedband snel genoeg is om met behoud van kwaliteit spraakdiensten te ondersteunen, is VoIP aan een enorme opmars bezig. Net zoals dit een bedreiging vormt voor de traditionele vaste telefoonlijnen van KPN, zal VoIP naar verwachting ook haar intrede doen op het mobiele netwerk. WiFi-telefoons zijn al mondjesmaat beschikbaar en maken het mogelijk om vrijwel gratis met andere breedbandbellers te communiceren. Ook Enertel is van plan om VoIP-diensten commercieel te introduceren via haar WiMAX-netwerk. Een technologie als Mobile WiMAX zal het VoIP-gebruik alleen maar versterken. Forrester Research schat in dat WiMAX CPE’s voor mobiele telefoons in 2010 nog maar 15 dollar bedraagt. Hoewel het bedrijf verwacht dat de technologie in eerste instantie vooral voor data gebruikt zal worden, voorziet het op termijn wel mogelijkheden voor VoIP via WiMAX. Een voorwaarde hiervoor is dat er bandbreedte voor spraak en foutcorrecties gereserveerd wordt in het schaarse spectrum. |
WiMAX als hulpmiddel voor WiFi
Hoewel WiMAX weliswaar nog een nichemarkt is, biedt het een enorm potentieel als ondersteuning voor WiFi. Hotspots in steden zijn sterk in opkomst, maar het is momenteel nog een complexe en dure aangelegenheid omdat er voor ieder access point een DSL-verbinding noodzakelijk is, evenals kabels om deze op een hoge plek te monteren. Wanneer deze hotspots in combinatie met WiMAX worden gebruikt, is alleen nog een stroomkabel nodig. Ook het Almeerse Hopling Technologies ziet hier brood in en komt aan het eind van dit jaar met een hybride product dat de koppeling tussen WiFi en WiMAX verzorgt. Ivo van Ling, CTO van Hopling, verklaart: “De Xnet Mark-III is een mesh router en access point dat verbinding kan maken met een WiMAX-basisstation en de internettoegang vervolgens via WiFi verspreidt. Op deze manier kan WiMAX-technologie vandaag de dag al benut worden met bestaande middelen.” Het product is in feite een dual-band protocol, gebaseerd op twee of drie radiozenders, waaronder 802.11a/b/g en 802.16-2004. Het is bovendien volledig plug-en-play, één van de peilers van het WiMAX Forum voor de certificering van 802.16-2004 producten. “De kosten van WiFi zijn momenteel aanzienlijk lager dan van WiMAX en het zit in vrijwel elke laptop. Met dergelijke hybride producten kun je dus eenvoudig betaalbare mobiele breedbanddiensten aanbieden met de technologie van vandaag.” Ook analist Grivolas ziet heil in de combinatie: “Het probleem van WiFi is het beperkte bereik en de bandbreedte. Bovendien is zo’n combinatie op termijn voordeliger dan hotspots via kabels en individuele dsl lijnen.” Grivolas noemt Japan als een voorbeeld: men heeft daar het ambitieuze plan om aan het eind van 2007 tachtig procent van de bevolking van breedbandinternet te voorzien door WiMAX en WiFi te combineren. Ook Enertel ziet het potentieel en biedt al diverse combinaties van WiMAX en WiFi, met name voor tijdelijke projecten.
Forrester stelt in haar rapport dat de grondleggers van WiMAX, Alvarion en Intel, aanvankelijk te hoge verwachtingen hebben geschapen. De technologische mogelijkheden zijn uitstekend, maar men heeft te weinig rekening gehouden met de vraag van de gebruiker. Fixed WiMAX opereert daardoor in een nichemarkt en het valt nog maar te bezien hoe Mobile WiMAX in de smaak valt naast andere technologieën als HSDPA. Toch is het rapport wel optimistisch over de kansen op lange termijn, maar men gaat dan uit van 2010. De technologie is dan goedkoop genoeg om het standaard te integreren in mobiele apparatuur als gsm’s, notebooks en mp3-spelers. Hoewel VoIP tegen die tijd ook interessant wordt, verwacht men niet dat WiMAX andere mobiele technologieën zal vervangen, maar als aanvulling zal functioneren. IDC voegt daar nog aan toe dat WiFi de groei van WiMAX ook kan remmen, omdat een combinatie van een mobiele telefoon met WiFi vrijwel dezelfde mogelijkheden biedt, met veel lagere kosten. In dat scenario zou WiMAX in West-Europa meer een rol op de achtergrond spelen dan op de voorgrond.
http://www.wimaxforum.org
http://www.enertel-wireless.nl
http://www.hopling.com
Jeroen Horlings
