Professor Van Vught: 'Nota Digitale Delta ondermaats'

Professor Frans van Vught, rector magnificus van de Universiteit Twente en lid van de taakgroep Werken aan ICT, windt er geen doekjes om: de kabinetsnota De Digitale Delta is onvoldoende om Nederland een koppositie in de elektronische wedren te bezorgen. "Dit is net genoeg om niet verder achterop te raken." Het tekort op de arbeidsmarkt van automatiseerders vormt in zijn ogen de grootste bedreiging voor de positie van Nederland. Van Vught pleit dan ook voor meer actie op dit terrein. Verder is hij warm voorstander van het vak Informatica op de middelbare scholen en van nauwe contacten tussen universiteiten en IT-bedrijven. "Binnenkort kennen universiteiten Baan-leerstoelen en CMG-gebouwen."

Digitale Delta
In een serie interviews met kopstukken die een rol spelen in de ICT-wereld besteedt Computable aandacht aan diverse aspecten van het overheidsbeleid. De kabinetsnota De Digitale Delta moet Nederland een vooraanstaande positie bezorgen in de elektronische samenleving.

Frans van Vught: "Nederland staat er op ICT-gebied niet heel slecht voor. Ons arbeidspotentieel moet wel omhoog. Als dit gebeurt, zijn wij in Nederland heel goed in staat nieuwe toepassingen te maken op het gebied van ICT. Nederlanders zijn historisch gezien goede handelaren en dat komt nu zeker van pas."
De plannen die het kabinet in de nota De Digitale Delta presenteert, vindt hij niet voldoende om Nederland tot de ICT-kopgroep te laten behoren. "Ik denk dat dit net genoeg is om niet op grotere achterstand te raken. Maar we gaan hiermee zeker niet zegevierend over de finish. De kansen op een koppositie zijn hier wel aanwezig, maar er moet meer worden gedaan. Er is zeker meer geld nodig, maar niet noodzakelijkerwijs van de belastingbetaler. Een behoorlijke inspanning vanuit het bedrijfsleven is ook op zijn plaats. De branche moet niet flauw doen. Ik heb namelijk niet het idee dat geld het probleem is."

ICT-academie Twente

De rector profileert ‘zijn’ Universiteit Twente graag als ICT-academie. De instelling uit Enschede is niet alleen hofleverancier van academisch gevormde automatiseerders, ook het aantal ICT-bedrijven dat voortkomt uit de Twentse universiteit is groot. Van Vught maakt als hoogste man van deze universiteit dan ook deel uit van het illustere gezelschap dat de taakgroep ‘Werken aan ICT’ vormt. Deze commissie onder leiding van voormalig directeur van Getronics Ton Risseeuw, adviseert de overheid in oktober over de aanpak van de tekorten aan automatiseerders op de arbeidsmarkt. Dit is een probleem waarover Van Vught zich grote zorgen maakt.
"In Nederland komen wij jaarlijks vijftienduizend automatiseerders tekort. En het lijkt erop dat het tekort eerder groter wordt dan kleiner. We kampen met twee concrete problemen. Allereerst het algemene tekort aan professionele automatiseerders. Daarnaast hebben wij te maken met hetgeen wij in de taakgroep aanduiden als ‘IT voor niet-IT’ers’. Hiermee bedoelen wij dat mensen uit andere beroepsgroepen vaak over te weinig ICT-kennis beschikken. Als zij dan te maken krijgen met een probleem op dit gebied, doen zij weer een beroep op automatiseerders. Deze IT’ers worden zo weer van hun werk gehouden."
Van Vught verwacht niet dat de problemen op de arbeidsmarkt op korte termijn zijn op te lossen. De regering heeft weliswaar een taakgroep in het leven geroepen, maar de rector magnificus uit Enschede erkent wel dat er een erg zware hypotheek op de commissie wordt getrokken. "We zullen ook niet alles in een keer kunnen oplossen. Op dit gebied gebeurt gewoon te weinig. En dat terwijl de krapte op de arbeidsmarkt roet in het eten kan gooien voor wat betreft de ontwikkeling van ICT in Nederland. De bewustwording van de problematiek neemt wel iets toe. Ik betwijfel echter of de Nederlandse samenleving inziet hoe groot het probleem werkelijk is. In Engeland en Hongkong – waar ik regelmatig kom – is het echt een maatschappelijk vraagstuk. Daar voeren de politici debatten over het ICT-beleid en ze investeren in infrastructuur en opleidingen. Hongkong wil uitgroeien tot de ICT-stad van Zuidoost-Azië. Dat ademt dezelfde ambitie uit als De Digitale Delta, maar ze maken er wel meteen meer middelen voor vrij. Hier in Nederland realiseren wij ons te weinig hoe afhankelijk onze economische ontwikkeling is van de ICT-sector. Wij zijn nog niet in staat om het arbeidspotentieel in deze ontwikkeling mee te krijgen."
Het slechte imago van de ICT-branche is een van de oorzaken van het tekort aan personeel. Volgens Van Vught is het beeld dat scholieren hebben van automatiseringsberoepen ouderwets en niet in lijn met de werkelijkheid. Hij merkt dan ook dat een groot aantal studenten met de verkeerde verwachtingen aan de opleiding Informatica begint. Het opzetten van een vak Informatica op de middelbare scholen zou in zijn ogen veel problemen wegnemen. "Scholieren denken dat het in de informatica om kabeltjes en saaie wiskunde gaat. Het is in dit verband een gemiste kans dat er nog steeds geen vak Informatica bestaat."

De ondernemende student

Wil Nederland deel uitmaken van de ICT-kopgroep, dan moeten niet alleen de problemen op de arbeidsmarkt worden opgelost. Ook het aantal startende ondernemers moet omhoog. Kleine beginnende bedrijven kunnen namelijk een belangrijke en innovatieve motor vormen van de ICT-ontwikkelingen.
Nederland loopt volgens minister Annemarie Jorritsma op dit terrein achter op de rest van Europa. Zij vindt dat universiteiten hun informatica-studenten veel meer ondernemerskwaliteiten moeten bijbrengen. De bewindsvrouw kan zich op dit gebied waarschijnlijk geen groter medestander voorstellen dan Frans van Vught. De rector is namelijk een vurig pleitbezorger van de ondernemende student. "Wij hebben een studenten-ondernemerscentrum. Hier zijn faciliteiten beschikbaar – ook financieel – voor studenten die een eigen onderneming willen beginnen. Tevens biedt het centrum ondersteuning om het startende bedrijf draaiende te houden. Daarnaast geven wij studenten de mogelijkheid om het bijvak ‘ondernemerschap’ te volgen. Dan leren ze hoe een ondernemingsplan op te stellen en wat een accountant precies doet. Heel voor de hand liggende dingen, maar wel zaken die academici na hun afstuderen vaak niet weten."
Deze nadruk op ondernemerschap valt bij de huidige generatie studenten in goede aarde. Zij zijn volgens Van Vught veel ondernemender dan hun voorgangers. "De afgelopen vijftien jaar zijn er 250 nieuwe bedrijven met inmiddels 2500 werknemers gestart vanuit de Universiteit Twente. Toch mogen wat mij betreft nog meer stimuleringsprogramma’s voor startende bedrijven worden opgezet. Dat is goed voor Nederland."

Tele-applicaties

De kabinetsnota De Digitale Delta bevat een punt van zorg over de toepassingen van het informatica-onderzoek op de markt. Van Vught heeft kennis genomen van deze zorg en wil dan ook het onderzoek naar toepassingen van ICT in de maatschappij centraal stellen. Hij doelt hiermee op onderzoek naar applicaties als teleleren, ’telemedicine’ en elektronische handel.
"Ik ben best bezorgd over het feit dat er nog te weinig onderzoek plaatsvindt naar de toepassingen van ICT in de maatschappij. Het neemt wel toe, maar het gaat te langzaam. Er moet meer kennis beschikbaar komen over deze applicaties. Om dit te bereiken moeten wij het aantal hoogleraren op de toepassingsterreinen van ICT in de samenleving uitbreiden. Inderdaad, dit kunnen ook mensen uit het bedrijfsleven zijn. Ik vind het uitstekend als hoogleraren uit de branche met onderzoekers dit toegepaste onderzoek uitvoeren."
Van Vught is een groot voorstander van nauwe relaties met het bedrijfsleven. Hij trekt de vergelijking met Amerikaanse universiteiten, zoals het vermaarde Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston. "De relaties met het bedrijfsleven zijn zeer belangrijk om dit onderzoek uit te voeren. Het is namelijk de enige manier om hiervoor financiën te vinden. ICT-bedrijven begrijpen heel goed dat kennisinnovatie onmisbaar is voor verdere ontwikkeling van de branche. Ze gaan dan ook samenwerkingsverbanden aan met universiteiten. Hiermee vergroten wij het financiële volume. Ik verwacht dan ook zeker dat universiteiten in de toekomst gaan beschikken over bijvoorbeeld de Baan-leerstoel of het CMG-gebouw."

De aanloop, drie politici over de nota:

Voorbeschouwing: