Het Nederlands informatica-onderwijs loopt achter. Dit zegt Jan Timmers van het Consortium Omscholing Docenten Informatica (Codi) De problematiek is volgens betrokken groot; er zijn te weinig docenten, bedrijven roven leerlingen weg, onbevoegden staan voor de klas en als klap op de vuurpijl wil de regering het vak informatiekunde opheffen.
Er is veel meer aandacht nodig voor informatica-onderwijs", stelt Timmers. "De overheid komt maar langzaam in actie. Zo maakt informatica in het voortgezet onderwijs geen deel uit van de aanbevelingen die de taakgroep ‘Werken aan ICT’ heeft gedaan."
Ook anderen maken zich grote zorgen. "Het ontbreekt ons hier aan fundamentele zaken", zegt Jos Tolboom, bestuurder van de vereniging voor informatiekunde en informatietechnologie in het onderwijs (I&I) en docent in Groningen. "Collega’s hebben onlangs scholen in Finland en IJsland bezocht. Zij schrokken zich rot van onze achterstand."
Informatiekunde
Er is veel mis in het informatica-onderwijs. Zo voldoet het vak informatiekunde niet aan de eisen van de onderwijsinspectie. Dit vak wordt gegeven aan leerlingen uit de eerste twee jaren van het voortgezet onderwijs. Docenten hebben voor dit vak geen speciale onderwijsbevoegdheid nodig, waardoor het regelmatig voorkomt dat onbevoegde leraren voor de klas staan. De onderwijsinspectie beschouwt het vak als een cursus knoppenkunde en stelt voor om het af te schaffen. Staatssecretaris Karin Adelmund van Onderwijs is dit serieus van plan.
Tolboom kan zich vinden in de kritiek van de inspectie. Sterker nog, hij voegt aan deze bevindingen toe dat veel leerlingen die van de basisscholen afkomen, bij aanvang al meer weten dan zij in de eerste twee jaar van de leergang informatiekunde leren. "Het vak is in deze vorm niet zo zinvol als wij hadden gehoopt."
De inspecteur pleit er nu voor om de IT-vaardigheden aan bod te laten komen in andere vakken. Zo kunnen docenten databanken gebruiken bij aardrijkskunde, spreadsheets bij natuurkunde en tekstverwerkers bij Nederlands. Tolboom kan leven met deze opsplitsing, hoewel hij pleit voor een apart vak informatiekunde. Het probleem van de opsplitsing is volgens hem dat informatica dan op het bordje komt te liggen van docenten die nog minder ICT-vaardigheden of motivatie hebben. "Een docent aardrijkskunde heeft niet zomaar de tijd om zich te verdiepen in informatica."
Bert Zweers, rector van het Groningse Dollard College en bestuurder van de vereniging voor schoolleiders is niet bezorgd over de opsplitsing van informatiekunde. "Ik vind het prima dat de onderdelen worden geïntegreerd in andere vakken. Als maar duidelijk blijft wat de leerlingen na twee jaar moeten kunnen." Hij plaatst wel vraagtekens bij het oordeel van de inspectie. "Het vak is niet in zijn volle omvang te beoordelen. Veel scholen zijn nog niet klaar met de voorbereidingen."
Informatica
Ook aan het keuzevak informatica, dat de leerlingen vanaf het vierde schooljaar voor de kiezen krijgen, ontbreekt het nodige. De scholing van de docenten zelf speelt hierbij een rol. Terwijl andere leraren aan het vwo over een academische titel beschikken, volstaat voor docenten informatica een cursus van twee jaar. Een docent Engels met enige interesse voor ICT kan zich laten omscholen tot informaticus. De deelnemers volgen deze opleiding naast hun dagelijkse werk en maken dus weken van zestig uur of meer. "Dan moet je wel over een enorme motivatie beschikken", zegt Timmers. "De belangstelling van docenten is groot, maar zij hebben het er ontzettend druk mee."
Sylvia Visser, directeur van de Amsterdamse Esprit Berlageschool, noemt nog een punt voor de problemenlijst. Volgens haar beschikken de scholen over onvoldoende middelen om computers aan te schaffen en na verloop van tijd weer af te schrijven. "De overheid doet te weinig. Wij hebben nu één computer op zeven leerlingen, maar moeten hiervoor wel een systeembeheerder aannemen en vervolgens de apparatuur kunnen afschrijven."
Zwarte Piet
Overigens moet de zwarte Piet niet alleen aan de regering worden gegeven. Ook het onderwijsveld zelf is verantwoordelijk. "De gemiddelde leeftijd van docenten ligt binnenkort twaalf jaar hoger dan die van automatiseerders in het bedrijfsleven. Een logisch gevolg hiervan is dat het ICT-bewustzijn in het onderwijs minder is", aldus Tolboom.
De betrokkenen zijn somber over een oplossing. "Ik twijfel ernstig aan het bewustzijn van de verantwoordelijken voor de problemen", zegt Timmers. "Er is geen aanleiding voor optimisme."
"Grotere rol voor bedrijfsleven"
De IT-branche kan een grotere rol gaan spelen in het oplossen van de problematiek van het informatica-onderwijs. Zo kijkt Jos Tolboom al met een schuin oog naar het bedrijfsleven voor wat betreft het tekort aan docenten. "Ik kan mij best een docent voorstellen die in dienst is van bijvoorbeeld Microsoft. Uiteraard moet hierbij de onafhankelijkheid van de leraar gewaarborgd zijn. Met de overheid heeft het zo lang geduurd voordat er iets gebeurt. Daarom moeten wij nu een beroep op het bedrijfsleven doen."
Jan Timmers vindt dat het onderwijs in handen van het onderwijsveld moet blijven, maar sluit niet uit dat bedrijven op den duur mensen uit de praktijk voor de klas zetten. "Zij kunnen dan werknemers tijdelijk detacheren bij het onderwijs."
Netwerkbedrijf Cisco heeft al contacten met scholen. Voor het programma Networking Academy leidt de onderneming zelf docenten op die vervolgens bij scholen aan de slag gaan. De Esprit Berlageschool uit Amsterdam gaat het programma in september aanbieden. "De overheid stelt te weinig middelen beschikbaar. Als een bedrijf te hulp schiet, dan maken wij hiervan gebruik. Ik moet de school namelijk wel zo goed mogelijk draaiend houden", aldus directrice Sylvia Visser.
Woordvoerder Paul Straathof van Cisco zegt dat zijn bedrijf met het initiatief een fundamentele bijdrage wil leveren aan het tekort aan onderwijzers. "Deze problematiek is namelijk slecht voor Nederland en de industrie." Straathof erkent dat Cisco zich op gevoelig terrein begeeft, want de onafhankelijkheid van het onderwijs is in Nederland nog steeds onomstreden. De academie besteedt echter niet alleen aandacht aan Cisco-producten. "Ach, als mensen leren autorijden, dan maakt het toch ook niet uit in welke auto zij rijden?" Straathof zegt dat ook andere bedrijven zich kunnen aansluiten bij dit initiatief, "mits zij eerlijke bedoelingen hebben". Cisco heeft hierover contact met diverse hard- en softwarebedrijven.
