Ooit is er overal draadloze verbinding met internet

Op 21 maart 2020 meldde Oneweb dat een Soyuz-raket vanaf de lanceerbasis in Kazachstan succesvol 34 satellieten in een baan om de aarde had gebracht. Zes dagen later vroeg het bedrijf faillissement aan en lijkt de droom om vanaf 2021 op grote delen van de aarde draadloos breedbandinternet-­connectiviteit te bieden, in duigen te vallen, of in elk geval flink te worden vertraagd.

Het was de tweede succesvolle lancering van 34 satellieten voor Oneweb in zes weken en bracht het totaal van de ‘low earth orbit satellites’ in een baan rond de aarde op 74. ‘De uitbraak van Covid-19 maakt het eens te meer duidelijk dat er een grote behoefte bestaat aan connectivity everywhere’, zei ceo Adrian Steckel in een persbericht na de lancering. Zes dagen later vkwam het faillissement. Dezelfde pandemie bleek de aanleiding hiervoor, waardoor de grootste financier met ruim 37 procent van de aandelen in het project, Softbank, niet meer bereid was om aan de volgende investeringsronde mee te doen. De ceo van Oneweb kondigde op 27 maart ook al de eerste ontslagen aan. In 2019 trof concurrent Leosat al eenzelfde lot.

Niet de enige

Het in Londen gevestigde Oneweb is niet de enige speler in de markt die bezig is om met (relatief, altijd nog op een paar honderd kilometer) laag vliegende satellietzwermen wereldwijd draadloze connectiviteit te gaan verzorgen. Maar het bedrijf was wel een van de eerste die al in 2017 toestemming kreeg om 720 satellieten in een baan om de aarde te brengen. In een live-verbindingstest werd ruim 400 Mbps gehaald en was de latency 40 milliseconden (enkelzijdig). Bij geostationaire satellieten ligt dit vanwege de grotere afstand (gemiddeld ruim 40.000 km) uiteraard een stuk hoger hoger. Spacex van Elon Musk heeft voor een vergelijkbaar project, Starlink, in 2018 toestemming gekregen voor ruim 4.400 stuks, plus nog eens 7.500 satellieten later. Recent zijn weer ruim zestig satellieten hiervoor in een baan om de aarde gebracht. Met het heldere weer de afgelopen weken hier waren ze ‘s nachts goed vanuit Nederland te zien. Een relatieve nieuwkomer in de race, Project Kuiper van Amazon, heeft zich in pas in juli 2019 aangemeld voor goedkeuring van zijn plannen en was daarmee nummer negentien die zich hiervoor meldde bij de FCC.

Facebook en Google waren jaren eerder verwikkeld in een vergelijkbare competitie met projecten die ook wereldwijd vanuit de lucht internetconnectiviteit zouden bieden, maar dan met respectievelijk zeer hoog en grotendeels autonoom vliegende vliegtuigen en ballonnen. Het Aquila-project van Facebook is intussen een zachte dood gestorven en de ‘Loons’ van Google worden niet meer gezien als oplossing voor wereldwijde dekking, maar nu vooral bij grootschalige rampen ingezet om snel (extra) connectiviteit op een groot landoppervlak te verzorgen. Voor permanente wereldwijde dekking zijn de ogen nu vooral op de leo-constellaties (low earth orbit) gericht en Google lijkt tegenwoordig Project Kuiper daarvoor het meest interessant te vinden. Amazon zelf trekt er ook flink aan. Zo staan er op moment van schrijven 135 vacatures open voor dit project!

Nog wel bedenkingen

Behalve financiering, waar een Amazon wat later last mee zal krijgen dan andere spelers in de post-pandemie-economie, spelen er twee grote bezwaren als er straks zo’n twintigduizend satellieten in een baan rond de aarde gaan vliegen, waar nog geen oplossing voor is. De eerste is het gevaar op botsingen, vooral met niet-(meer)functionerende exemplaren. Op langere termijn komt daar de vraag bij wie er verantwoordelijk is voor het netjes opruimen van haperende satellieten, ook als ze afgeschreven zijn. In tegenstelling tot de ‘grote’ satellieten die over het algemeen in vijftien jaar afgeschreven worden en het vaak 25 jaar volhouden, is de verwachte levensduur van de kleine leo’s maar zeven jaar. 

Het tweede probleem is dat het wetenschappelijk onderzoek, waarbij het observeren van het heelal vanaf de aarde een belangrijke rol speelt, door al die licht-weerkaatsende satellietzwermen ernstig belemmerd dreigt te worden. Daarnaast is nog lang niet duidelijk of alles ook echt goed gaat en blijft werken in de ruimte, technisch gezien en tegen welk kostenplaatje.

Vodafone neemt actie

Begin maart maakte Vodafone bekend dat ze samen met Rakuten uit Japan als hoofdfinancier gaan optreden voor een cellulair breedbandnetwerk van leo’s die direct met smartphones en andere 4- en 5G-apparatuur verbinding kunnen maken. Het Spacemobile-netwerk van AST & Science moet het eerste worden dat tegen vergelijkbare tarieven als landgebaseerde cellulaire netwerken roaming kan aanbieden. In juli 2019 maakte Vodafone bekend ruim zestigduizend antennelocaties in Europa in een apart bedrijf, genaamd Towerco, onder te gaan brengen. De Nederlandse opstelpunten zijn vooralsnog hiervan uitgezonderd, vanwege de speciale status van Vodafone/Ziggo in de Vodafone Group.

Rakuten Mobile is een disruptive nieuwkomer op de Japanse operator markt die met open ‘ran’ en als eerste ‘cloud based operator ter wereld’ met veel lagere prijzen in korte tijd de Japanse markt heeft veroverd.Ook Vodafone heeft al in meerdere landen met open ran geëxperimenteerd, dus ligt het voor de hand dat Spacemobile ook hiervan gebruik gaat maken.

Ook in Nederland?

We zijn benieuwd wanneer we ook midden op de Noordzee gewoon ons mobieltje kunnen gebruiken en of dat dan tegen EU-roamingtarieven mogelijk is. Ons ministerie van EZK heeft bij de vergunningen in de nu lopende multibandveiling wat betreft de dekking voor 5G vanaf land en voor “installaties ter zee” nog geen fatsoenlijke oplossing in het vooruitzicht gesteld, zoals in ‘Water naar zee dragen, in plaats van breedband‘ al werd gevreesd. Want nu valt met name de 700 MHz band tussen wal en schip. KPN heeft zijn aspiraties op satellietgebied al een flinke tijd geleden in de ijskast gezet, maar was er in 1998 als Koninklijke PTT Nederland wel al vroeg bij.