Aan de TU Delft is een virtuele innerlijke stem ontwikkeld voor het verkrijgen van meer sociale vaardigheden. Hierbij wordt virtual reality (vr) gecombineerd met virtuele cognitie. De 'innerlijke stem' geeft instructies, terugkoppeling en aanmoediging. Dit systeem kan helpen het geloof in eigen kunnen, de zogenaamde zelf-effectiviteit, te vergroten.
Ding Ding, onderzoeker bij de sectie Interactive Intelligence van de TU Delft, promoveerde gisteren op dit onderwerp. Sociale vaardigheden zijn onmisbaar in het leven, maar ze komen niet altijd aangewaaid. Er is dan ook een groot aanbod aan cursussen en zelfhelpboeken om ze te ontwikkelen. Tegenwoordig kan dat ook met digitale ondersteuning, zoals virtual reality (vr). Zulke systemen zijn relatief goedkoop en toegankelijk, maar kennen wel hun beperkingen. Ding Ding slaagde erin een aantal beperkingen weg te nemen.
Learning by doing
Digitale methodes bieden gebruikers de mogelijkheid om sociale vaardigheden te observeren of te oefenen, maar leggen daarbij doorgaans niet uit waarom iemand zich op een bepaalde manier zou moeten gedragen. ‘Dit ‘learning by doing’ kan je helpen een vaardigheid onder de knie te krijgen, maar er is ook het risico dat het niet lukt en je juist de moed verliest,’ stelt Ding Ding. Zijn onderzoek richt zich op zelf-effectiviteit: het geloof dat mensen hebben in hun eigen kunnen. Zelf-effectiviteit kan de motivatie en de bereidheid van mensen om sociale interacties aan te gaan, vergroten. ‘Bestaande systemen kijken alleen of je iets kunt of niet. Maar je gaat in de praktijk pas iets doen als je zeker weet dat je het kunt’, zegt associate professor Willem-Paul Brinkman, tevens Dings promotor.
Ding kwam op het idee om virtuele cognitie toe te voegen aan de vr-leerervaring. Virtuele cognitie is een soort innerlijke stem die denkprocessen nabootst. Je innerlijke stem is de stem die je in je hoofd hoort als je bijvoorbeeld leest. Ding onderzocht eerst de geluidsparameters voor zulke innerlijke stemmen, omdat mensen hun innerlijke stem anders ervaren dan hun spreekstem. Deze innerlijke stem werd vervolgens toegevoegd aan een serie vr-experimenten, een beetje zoals een voice-over in een film.
Effectiviteit testen
Veel mensen denken bij onderhandelen aan het kopen van een huis of een nieuwe auto, maar onderhandelen maakt deel uit van ons dagelijks leven. We onderhandelen met partners of kinderen over klusjes in huis of de vakantiebestemming, en in een professionele setting over onze werklast of deadlines. Dat maakt het kunnen onderhandelen tot een belangrijke sociale vaardigheid. Onderhandelingen zijn dus ook een interessante setting om de effectiviteit van een sociale-vaardigheidstraining met virtuele cognitie te testen.
Ding zette een reeks experimenten op waarbij deelnemers gesprekken tussen een werkgever en -nemer konden observeren. Ze konden zien en horen wat er werd gezegd. Gedachten werden ook expliciet weergegeven. De virtuele cognitie (de ‘innerlijke stem’) werd gebruikt om kennis en principes te introduceren en te reflecteren op het proces. Dit alles vanuit het oogpunt van de werkgever. In de eerste scène dacht de werkgever na over de komende onderhandeling. De volgende scènes varieerden van een gesprek met een werknemer die altijd te laat is tot een werknemer die ontslag indient. ‘Op die manier konden de deelnemers ervaren hoe de theoretische kant van de onderhandelingen in de praktijk wordt toegepast,’ legt Ding uit.
Zelfmotiverende uitspraken
Hoewel de deelnemers geen actieve rol hadden in de onderhandelingen, rapporteerden ze wel meer kennis over wat werkt en wat niet werkt in dergelijke sociale interacties in vergelijking met een controlegroep. Ze vonden ook dat ze betere onderhandelaars waren geworden door deel te nemen aan het experiment. Hun zelf-effectiviteit was dus toegenomen. Als de virtuele cognitie ook zelfmotiverende uitspraken deed (bijvoorbeeld: ‘Ik denk dat ik dit kan, ik ben al een behoorlijk goede onderhandelaar’) was dit effect nog groter. De effecten waren van langere duur, want de deelnemers meldden ze ook in een follow-up twee weken later.
Brinkman: ‘Deelnemen aan een sociale-vaardigheidstraining is best ongemakkelijk. Door mensen eerst een virtuele ervaring te bieden, kunnen ze genoeg zelfvertrouwen opbouwen om deel te nemen aan een echte training. Zo’n systeem kan dus een laagdrempelige aanvulling zijn op het totale trainingsaanbod.’
Proefschrift
Het onderzoek van Ding heeft volgens Brinkman aangetoond dat virtuele cognitie een veelbelovend concept is om digitale sociale-vaardigheidstrainingen te verbeteren. Het kan ook een bredere reikwijdte hebben. ‘Moeilijkheden met sociale interactie kunnen ook een pathologische oorzaak hebben. Het concept van de virtuele innerlijke stem kan in de toekomst misschien ook een rol spelen in een therapeutische setting.’
