De Taiwanese chipbakker TSMC, veruit de grootste ter wereld, strijkt neer in de Duitse stad Dresden. De directie van de halfgeleider-fabrikant geeft groen licht voor de bouw van een grote ‘foundry’. Ook NXP, de Nederlandse ontwikkelaar en fabrikant van halfgeleiders, investeert in de locatie.
NXP, met hoofdkantoor in Eindhoven en productiecentrum in Nijmegen, steekt een half miljard euro in de European Semiconductor Manufacturing Company (ESMC), die de Duitse fabriek gaat exploiteren.
TSMC besloot dinsdagochtend tot een investering van 3,5 miljard euro in het aandelenkapitaal van ESMC. Daarmee krijgen de Taiwanezen de meerderheid (70 procent) in de Europese joint venture. Robert Bosch, Infineon en NXP nemen elk voor 10 procent deel. Elk van hen investeert een half miljard euro. Deze drie techbedrijven van Europese oorsprong leveren veel aan de Duitse auto-industrie.
Duitsland hoopt met chipfabrieken op eigen bodem minder gevoelig te zijn voor verstoringen in de leveringsketen. Eerder haalde het kabinet van bondskanselier Olaf Scholz met 10 miljard euro aan subsidies Intel binnen, een grote concurrent van TSMC. De Amerikaanse chipfabrikant bouwt een fabriek in de Duitse deelstaat Maagdenburg.
Start bouw in 2024
Ook de bouw van de TSMC-fabriek hangt van subsidies aan elkaar vast. Via het Klimaat- en Transformatiefonds draagt de bondsregering 5 miljard euro bij. Samen met de 5 miljard euro die de vier aandeelhouders opbrengen, leidt dat tot een totale investering van 10 miljard euro.
Het project vloeit voort uit de Europese wet, de EU Chips Act. Nederland en België vallen buiten de boot als het om nieuwe foundries gaat. Beide landen kunnen de benodigde subsidies bijna onmogelijk opbrengen. Indirect profiteert ASML, als grootste en meest geavanceerde fabrikant van chipmachines, wel van de Duitse investeringen.
De geplande fabriek heeft naar verwachting een maandelijkse productiecapaciteit van 40.000 wafers van 300 mm (12 inch). Die wafers zijn gebaseerd op TSMC’s 28/22 nanometer vlakke CMOS- en 16/12 nanometer FinFET-procestechnologie.
Het streven is om in de tweede helft van 2024 met de bouw van de fabriek te beginnen. De start van de productie staat gepland voor eind 2027. Zeker zijn deze data echter allerminst. TSMC moest de ingebruikname van zijn nieuwe chipfabriek in Arizona al een jaar uitstellen, naar 2025. Personeelsgebrek in de Verenigde Staten speelt TSMC parten.
Subsidies
Overigens woedt in Duitsland een felle discussie over het nut van deze enorme subsidies. Clemens Fuest, hoofd van het onderzoeksinstituut Ifo, plaatst in het Duitse Handelsblatt vraagtekens bij dit beleid. Hij betwijfelt of Duitsland hierdoor minder afhankelijk wordt.
Fuest: ‘Wanneer bepaalde componenten op een bepaalde dag schaars worden, bijvoorbeeld doordat Taiwan geen leverancier meer is, kiezen bedrijven als Intel gewoon voor de hoogste bieder.’ Toch hoopt Bosch als vooraanstaande toeleverancier van VW, Mercedes-Benz en BMW dit te voorkomen, door nauwere banden aan te gaan met TSMC.
TSMC dacht nog niet zo lang geleden te belangrijk voor China te zijn. Als China Formosa (Taiwan) en daarmee TSMC zou aanvallen, dan zou ook de hightechindustrie van China in elkaar klappen; als een soort van wederzijdse vernietiging. Dat is nu anders. China zou de komende 7 jaren maar liefst 100 miljard in de chipindustrie van Huawei willen investeren om minder afhankelijk te zijn van partijen zoals TSMC. De vraag in China groeit. Ze willen bijvoorbeeld een groot aandeel van de wereldautomarkt en in de nieuwe generaties zitten tot wel 100 – 200 chips per auto. Opmerkelijk: China ziet voldoende mogelijkheden voor grijze en parallelle import van bijvoorbeeld fotolithografie machines. Bovendien mag ASML nog tot 2024 geavanceerde duv-chipmachines aan China leveren.
Door die nieuwe situatie lijkt TSMC bang voor mogelijke militaire acties door de Volksrepubliek China, wat begrijpelijk is. TSMC bouwt daarom nu flink in de VS en Japan. Door samen te werken met andere chipfabrieken, kunnen ze hun eigen risico’s ook spreiden. En dat is weer goed voor de klanten van de chipfabrieken en voor andere toeleveranciers. Vooral Duitsland, als het centrum van de Europese maakindustrie, investeert flink in chips en hoopt zo verstoringen in de leveringsketen tegen te gaan. Dat is dan ook weer goed voor de afnemers in Nederland. En natuurlijk zullen de leveranciers van TSMC ook profiteren, waaronder ASML. Overigens willen veel grote afnemers hun chips rechtstreeks bij fabrikanten bestellen en ook in de nieuwe fabrieken investeren om minder afhankelijk van één chips producent te zijn.
De EU heeft nu een aandeel van 9 % van de wereldwijde chipproductie. De EU wil dat aandeel in 2030 ruim verdubbelen naar 20 % m.b.v. 43 miljard euro van de European Chips Act. Kan er door Europeanen snel genoeg voldoende expertise opgebouwd worden, zodat ook ontwikkeling en productie in de EU weer grootschalig gaat plaatsvinden, of lopen we te veel achter? Het Nederlandse ASML ziet duidelijk wat in stimulering van R&D m.b.v. Nederlandse coördinatie, maar ASML is al een wereld speler. Zie https://www.asm.com/media/z0yncttf/410220060-position-paper-eu-chips-act_04b_def.pdf. De Belgische econoom Robert Hancké ziet de EU niet snel 40 jaar achterstand inlopen, zoals China dat nu probeert. Zie http://eprints.lse.ac.uk/115020/1/Hancke_mister_chips_goes_to_brussels_published.pdf. Overigens heeft de auteur geen oplossing voor situaties waarbij machtsblokken het met elkaar aan de stok hebben. Hancké denkt dat de EU strategisch kan onderhandelen met Taiwan en China, over de positie van Taiwan. Dat lijkt me onrealistisch. Macht komt nog steeds nog steeds uit de loop van een geweer (Mao Zedong). Ook de VS wil de strategisch belangrijke chipindustrie weer in eigen huis halen. In de huidige wereld verliest globalisering het van geopolitiek van grote machten. Zie https://www.analist.nl/berichten/993850-het-momentum-voor-intel-neemt-toe.
Ik ben benieuwd hoe de EU en het bedrijfsleven de EU chipproductie wil verdubbelen.