Er is veel onduidelijkheid bij werkgevers en werknemers over de zin en onzin van certificering. Is het een hype of past het bij de steeds verdergaande professionalisering en industrialisatie van de ict?
Certificering is een diffuus begrip. De één bedoelt hiermee een bewijs van deelname van een gevolgde training, voor de ander is het een bewijs van aangetoonde kwaliteiten en ervaring. Ook de waarde die aan certificaten wordt toegekend is sterk wisselend. Veel medewerkers halen certificaten om zelf hun ontwikkelingsmogelijkheden en carrièrekansen te vergroten. Andere medewerkers worden bij diverse werkgevers bijna verplicht te certificeren om voor bepaalde opleidingen en projecten in aanmerking te komen. Samengevat is er veel onduidelijkheid bij werkgevers en werknemers over de zin en onzin van certificering. Is het een hype of past het bij de steeds verdergaande professionalisering en industrialisatie van de ict?
Dit artikel beoogt meer helderheid te geven in dit lastige onderwerp. Er wordt ingegaan op waarom certificering zo in de belangstelling staat, welke soorten certificeringen er zijn, wat de actuele veranderingen zijn en waar je kunt certificeren. Om vervolgens te komen bij de kernvraag wat nu de echte waarde is van certificering. Eén ding is echter wel duidelijk: In de ict is certificering een niet meer weg te denken ontwikkeling met een steeds grotere volwassenheid en impact.
Waarom staat certificering zo in de belangstelling?
Certificering is onderdeel van een brede maatschappelijke trend de afgelopen jaren. Op veel gebieden zoeken aanbieders en afnemers van producten, mensen en diensten naar zekerheid rond de kwaliteit van resultaten en achterliggende processen. Dit zien we ook binnen de ict steeds meer naar voren komen. Dit gebeurt zowel op organisatie en afdelingsniveau (denk aan ISO- en CMM-certificering) als op het niveau van de individuele ict-professional. Over de certificering van deze ict-professional gaat het in dit artikel.
Het ict-vakgebied is sterk in beweging. Het aantal disciplines hierin neemt nog steeds toe. Ook binnen de al langer bestaande disciplines volgt de ene ontwikkeling op de andere. Mensen hebben de behoefte om hun unieke kwaliteiten zichtbaar te maken en zich van anderen te onderscheiden. Hiertoe komen zij samen in netwerken en vakorganisaties, waar zij vervolgens mechanismen introduceren om hun discipline te etaleren en hun individuele professionele niveau te onderstrepen. Certificering is hierbij een belangrijk instrument.
Ook werkgevers spelen een belangrijke rol. Zij zoeken steeds meer naar hulpmiddelen om de kwalificaties van bestaande en nieuwe medewerkers te meten. Hierbij worden certificaten gebruikt als selectiemiddel om nieuwe mensen aan te nemen, te bepalen welke mensen in aanmerking komen voor vervolgstappen in hun carrière en wie wel of niet kan en mag meewerken aan bepaalde grote, innovatieve of complexe projecten. Dit laatste wordt nog versterkt indien het internationale projecten betreft, waarin bovendien steeds vaker sprake is van offshoring of outsourcing van een deel van de uit te voeren activiteiten.
Bovendien is certificering nog steeds een mogelijkheid om in stappen te komen tot een HBO-diploma (denk aan de I-Tracks van het Exin), steeds vaker een basisnorm voor veel rollen en functies. Tevens zijn veel mensen in hun professionele loopbaan een geheel andere kant op gegaan dan waarvoor ze ooit zijn opgeleid. Velen willen hun kwaliteiten in hun nieuwe vakgebied onafhankelijk zichtbaar maken om zo hun mogelijkheden te verruimen bij hun huidige dan wel nieuwe werkgever.
Welke soorten certifiveringen zijn er?
De certificeringen hebben in de loop der jaren grote veranderingen ondergaan. In het begin was een certificaat vooral een blijk van aanwezige kennis. Dit werd bijvoorbeeld getoetst door het laten beantwoorden van een reeks multiplechoicevragen. Het behalen van een certificaat is dan vooral een zaak van tijd investeren en studeren.
De meeste certificeringen gaan tegenwoordig een stap verder. Ze testen niet alleen op kennis, maar ook op inzicht en ontwikkelde vaardigheden. Vaak is er dan sprake van veel meer open vragen en moeten cases en opgaven worden uitgewerkt. Studeren alleen is niet meer voldoende. Mensen zullen zich echt de stof eigen moeten hebben gemaakt, zullen geoefend moeten hebben met opdrachten en vaak ook al enige ervaring hierin hebben opgedaan.
Aan de bovenkant zien we certificeringen die van mensen vragen dat ze daadwerkelijk kunnen aantonen dat ze de verkregen kennis, inzichten en vaardigheden kunnen omzetten naar succesvolle resultaten in hun werk. Relevante en uitgebreide aantoonbare praktijkervaring is een vereiste. Deze moet grondig worden gedocumenteerd en gereflecteerd vanuit diverse invalshoeken. De aangereikte rapportages worden dan getoetst door middel van diepte-interviews en checks bij de organisaties waar de ervaringen zijn opgedaan.In veel certificeringsprogramma’s zijn genoemde soorten certificeringen terug te vinden als opeenvolgende stappen en niveaus van certificering. Ook worden ze steeds vaker in programma’s geïntegreerd, waarin dan op verschillende certificeringsniveaus bepaalde combinaties worden gevraagd van kennis, inzicht, vaardigheden en ervaring.
Hiernaast wordt vaak verschil gemaakt tussen product en rolgerichte certificeringen. Met productgerichte certificeringen wordt dan het kwalificatieniveau aangeduid rond bepaalde methoden, technieken, tools of concepten. Voorbeelden hiervan zijn de certificeringen van SAP, Tmap, RUP, TOGAF en ITIL. De rolgerichte certificeringen besteden meer aandacht aan het onderliggende vakmanschap en staan los van de gebruikte methoden, technieken en tools. Of er wordt juist kennis en ervaring vereist met meer alternatieven. Voorbeelden hiervan zijn certificeringen als ITAC (Architecten), CISSP (Security experts) en CBIP (BI professionals), evenals diverse I-Tracks van het Exin.
Het is overigens boeiend om te zien dat dit rolgerichte denken ook binnen de productgerichte certificeringen steeds zichtbaarder wordt. Een voorbeeld hiervan zijn de nieuwe Microsoft-certificeringen. Deze zijn nu rolgeoriënteerd en toetsen naast kennis tevens de kunde van de professional.
Wat zijn de actuele ontwikkelingen in certificering?
Dat de wereld van certificering niet stil staat, blijkt ook uit diverse andere ontwikkelingen. Allereerst is er de trend van nationale naar internationale certificering. De ict-wereld is een mondiale wereld met veel wereldwijd acterende organisaties. In toenemende mate ontstaan nieuwe internationale certificeringen dan wel worden bestaande landelijke of regionale certificeringen geïnternationaliseerd. Steeds vaker zijn deze certificeringen Engelstalig, in andere gevallen worden vertalingen aangeboden per taalgebied.
Ten tweede is er de trend dat certificeringen steeds ‘opener’ worden. Ze zijn minder gebaseerd op specifieke leveranciers. De certificeringen gaan meer uit van open standaarden en richten zich meer op het bewezen vakmanschap. Vakorganisaties en internationale platforms worden steeds vaker de basis voor nieuwe certificeringen. Een illustratie hiervan is de Open Group met haar ITAC-certificering voor architecten.
Ten derde wordt niet alleen gekeken naar het eerder besproken vakmanschap, maar wordt ook aandacht besteed aan de persoonlijke vaardigheden van professionals. Met andere woorden: wat is het niveau van de communicatieve, projectmanagement- en consultancyvaardigheden? Iedereen kent wel een zeer goede specialist die kennis van de gehele ict-organisatie in zijn hoofd heeft, maar er met geen mens over kan praten. Steeds vaker blijkt het cruciaal dat de vakmatige en persoonlijke vaardigheden van professionals in balans met elkaar moeten zijn om goed te presteren.
De vierde trend is dat er steeds vaker een geldigheidstermijn is gekoppeld aan een certificaat. Na een bepaalde periode moet je je hercertificeren. Hiermee wint het certificaat aan betekenis; het gaat namelijk niet alleen om aantoonbare vaardigheden en ervaring, maar ook dat deze actueel zijn.
Wat ga je certificeren?
Eén ding is duidelijk: de strikte relatie tussen opleidingen en certificeringen is aan het verdwijnen. Opleidingen blijven belangrijk om goed en snel te kunnen groeien in professionaliteit. Voor het behalen van certificeringen is vaak meer nodig: aantoonbare echte vaardigheden, opgedane praktijkervaring en erkend vakmanschap. Certificering is dan ook steeds minder iets dat hoort bij een opleidingsinstituut. Er wordt gevraagd om een onafhankelijke kwalificatie van professionals. Dit vereist onafhankelijke organisaties die zich met certificering bezighouden. Wel moeten opleidingsinstituten helder kunnen specificeren aan welke certificeringen hun opleidingen bijdragen.
Veel grote internationale werkgevers en ict-dienstverleners kennen tegenwoordig ook hun eigen interne certificeringsprogramma’s. Deze zijn ontstaan uit behoeften om hun eigen normering rond de professionele groei van hun werknemers te standaardiseren en uit een nog onvoldoende aanbod van passende externe certificeringen. Vaak zijn deze programma’s rolgericht, sterk gericht op praktijkervaring en hebben de productcertificeringen hierin een plaats gekregen. De verwachting is dat als goede externe alternatieven beschikbaar komen, de interne programma’s zich hieraan zullen conformeren dan wel hierop zullen aansluiten.
Wat is de echte waarde van certificering?
Ict-professionals veranderen steeds vaker van werkgever of opereren als zelfstandig ondernemer of freelancer. Dit maakt het voor hen belangrijker om snel en onafhankelijk aan nieuwe werkgevers of klanten zichtbaar te kunnen maken wat hun kwalificaties zijn. Ook medewerkers die trouw zijn aan hun werkgever, komen steeds vaker terecht in nieuwe omgevingen, projecten of samenwerkingsverbanden die ook steeds vaker over organisatie of landsgrenzen heengaan. Hierbij spelen vergelijkbare behoeften.
Van de andere kant speelt eenzelfde behoefte bij werkgevers en leidinggevenden. Zij moeten hun afdelingen en projecten voorzien van de juiste bemensing en zoeken naar onafhankelijke en uniforme kwaliteitsnormen voor hun belangrijkste resources: de ict-professionals. Cv’s zijn maakbaar, goede certificeringen zijn extern en onafhankelijk. Daarnaast dragen de certificeringen van hun medewerkers ook bij aan het professionele imago van de totale organisatie.
Feit is wel dat op dit moment vaak nog diverse certificeringen naast elkaar bestaan die hetzelfde vakgebied of dezelfde rol betreffen. De verwachting is dat hierin de komende jaren een toenemende convergentie en internationalisatie zichtbaar zal zijn. Daarnaast is de verwachting dat de certificeringorganisaties die met hun programma’s inspelen op de eerder besproken ontwikkelingen snel een voorsprong kunnen opbouwen. Hiermee zullen ze als feitelijke standaard door de markt worden omarmd.
Wie durft?
Waar men in het begin een certificaat kon behalen met alleen studeren, nu moet de professional vooral aantonen over de juiste vaardigheden en ervaring te beschikken. De medewerker kan door hierin te investeren, gericht werken aan zijn professionaliteit en krijgt bij certificering onafhankelijke erkenning van zijn kwalificaties. Deze kan hij bovendien meenemen naar elke nieuwe werkomgeving. Certificeren is dus investeren in jezelf!
Het is goed om te zien dat in veel zwaardere certificeringen grondig is nagedacht over de voor bepaalde ict-rollen benodigde competenties en hoe deze te meten. Het behalen hiervan is voor de professional een bewijs dat deze hierover beschikt. Belangrijker is waarschijnlijk dat professionals die dit niveau nog niet hebben bereikt, een steeds helderder groeipad krijgen aangereikt om hun niveau te verbeteren. Dat laatste is van grote waarde in de vaak grote wirwar van ict-disciplines en -rollen. Certificering als leidraad voor professionele ontwikkeling!
De vraag aan de professional is deze uitdaging aan te gaan en zijn kwaliteiten te laten toetsen en aan te tonen. Mensen die goed zijn in hun vak, die dit goed bijhouden en ook investeren in hun persoonlijke ontwikkeling, hebben niets te vrezen. Uit ervaring blijkt wel dat veel professionals het lastig vinden om te starten met certificering. Ze moeten zich bewijzen aan een externe partij en kunnen niet terugvallen op hun relaties die uit eigen waarneming hun kwaliteiten en ervaringen kennen. Certificeren vraagt lef!
Gerard Coes, clustermanager & Karel Schotanus, coach/consultant. Beide werkzaam bij Capgemini Academy