Een razendsnelle aanbesteding die gedoemd was te mislukken. De veelbesproken corona-app moet burgers alarmeren als ze met coronapatiënten in aanraking zijn geweest. Een privacygevoelige app die aan veel eisen moet voldoen. Bovendien is de methode om mensen te ‘volgen’, door middel van bluetooth, al als onmogelijk bestempeld. Een flinke hersenkraker dus. Desondanks zette het ministerie de opdracht tot het maken van de applicatie in slechts een aantal dagen in de markt, beoordeelden de inkopers 750 inschrijvingen en testten hiervan zeven stuks. De rechtmatigheid en doelmatigheid van deze ‘aanbestedingsprocedure’ verdient grote vraagtekens.
Met spoed een procedure omzeilen
Wat het meest opviel en tegenstond was de tegenstrijdige informatievoorziening rond de aanbesteding. Op 15 april stond in het FD dat de minister voor de app ‘met toestemming van de Europese Commissie gebruik maakte van de mogelijkheid om met spoed een uitgebreid traject te omzeilen’.
De procedure waarop hier gedoeld wordt is de onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking. Dat betekent feitelijk dat het ministerie zonder concurrentiestelling de klus zou kunnen gunnen. Het artikel deed voorkomen alsof het ministerie een persoonlijke vrijbrief had gekregen van de Europese Commissie. ‘Maar’, zei de minister, ‘we hebben marktpartijen tóch de gelegenheid gegeven deel te nemen’. Daarbij werd wel een zeer korte doorlooptijd gehanteerd. Op 28 april zou er namelijk al een definitieve keuze moeten zijn gemaakt over de app.
Marktconsultatie is geen aanbesteding
Uit een analyse van de aankondiging op TenderNed bleek dat de tender van twee corona-apps door middel van een marktconsultatie in de markt is gezet. Dat is geen procedure, maar wettelijk gezien een voorbereiding op een aanbesteding. Drie dagen hadden de ondernemers om met een voorstel te komen, twee dagen hadden de experts om deze voorstellen te beoordelen en de appbouwers hadden tevens twee dagen om het product testklaar te maken. Buiten het feit dat een marktconsultatie juridisch niet geschikt is om ‘aanbiedingen’ te beoordelen en daadwerkelijk een aanbieder te kiezen, leek het ook een helse en onhaalbare klus. Het kon dan ook geen verrassing zijn dat geen enkele app na het testweekend (appathon) voldeed aan de eisen.
Nieuwe corona-app die wel veilig is
Nu wil minister De Jonge van Volksgezondheid de komende vier weken nadenken over een nieuwe corona-app die wél helemaal veilig is, de privacy niet schaadt en te controleren is (opensource). Aan de apps die razendsnel zijn ontwikkeld, wordt niet meer verder gesleuteld, schrijft het AD. Een gemiste kans. Geef de partijen die met de marktconsultatie hebben meegedaan de uitkomsten mee bij een opvolgende aanbesteding. Zo is de marktconsultatie ook precies bedoeld.
Consortium van appbouwers
De Jonge stelt nu: ‘Ik heb als onderdeel van de marktconsultatie met een ‘appathon’ opgehaald wat er technisch mogelijk is en aan welke randvoorwaarden een app moet voldoen om vertrouwen te krijgen en om te komen tot breed gebruik’. De toekomstige app wordt door een nog te formeren team opgezet en uitgewerkt volgens eisen van de GGD. Het kan zijn er ook appbouwers uit de appathon worden opgenomen in het consortium.
Directe gunning?
Er lijkt dus straks mogelijk direct gegund te worden aan een aantal appbouwers, maar misschien ook niet. Het is volkomen ondoorzichtig op basis van welke voorwaarden dit dan gebeurt. Mogelijk weer op basis van de bovenaan in dit artikel genoemde spoedprocedure. Maar deze leent zich niet voor de ontwikkeling van de app.
Voor het mogen doorlopen van deze non-transparente procedure gelden namelijk strikte regels, die ook door de Europese Commissie op 1 april nog eens duidelijk zijn ingekleurd in een uitgebreide toelichting. Hierin staat dat de versoepelde regels bijvoorbeeld gelden voor inkoop van noodzakelijke behoeften van zorginstellingen en ziekenhuizen, zoals beschermingsmiddelen, laboratoriumcapaciteit, behandelingsfaciliteiten en bedden. Zaken die echt niet kunnen wachten, omdat de volksgezondheid in gevaar komt.
Zorgvuldigheid voorop
Ik snap dat het ministerie op dit moment zoekt naar creatieve oplossingen, maar uiteindelijk is het vooral van belang dat er iets op de markt komt waar we allemaal wat aan hebben. Dat krijg je niet met veel te haastig uitgevoerde procedures, die zowel technisch inhoudelijk als juridisch rammelen. Geef bedrijven, die iets kunnen betekenen, echt een kans en onderzoek goed en zorgvuldig alle mogelijkheden. Kijk daarbij ook naar andere oplossingen. Immers is deze app, net als een goede aanbestedingsprocedure, een middel en geen doel.
Inge van Laarhoven is aanbestedingsjurist en directeur van TenderSucces.
Het volk lijkt uit de apathie te komen van een blind vertrouwen in de Haagse app-worstelaars. Tenslotte was niet alleen de gevolgde procedure slordig maar was ook het nut & doel van een app erg onduidelijk omdat de minister voor de mogelijkheden van de technniek uit ging lopen, Brenno de Winter noemde dit fenomeen techno-optimisme.
De minister lijkt nog steeds last te hebben van cognitieve dissonantie, markconsultatie heeft niet de technische mogelijkheden verkend die er zijn en het vertrouwen in een app is tot onder het vriespunt gedaald.