Begin april 2015 debatteerde de Tweede Kamer over de ict-aanbevelingen van de commissie Elias. Naast de discussie over het BIT, stelde Verhoeven (D66) dat de overheid ‘kan voorkomen dat zij wordt gegijzeld door ict-bedrijven’. Als we de praktijk aanschouwen, stel ik dat het vooral de overheid is die zichzelf gijzelt, in plaats van andersom.
Je zou verwachten dat een partij die zichzelf gegijzeld voelt, op zoek gaat naar alternatieven; partijen die het anders doen of een frisse blik kunnen bieden op het probleem dat voorhanden is. De ervaring is anders. Ik geef voorbeelden:
Een gemeente in Nederland vraagt, door middel van knock-out vragen (vragen waar je bevestigend op moet kunnen antwoorden), om een externe medewerker met ‘minimaal vijf jaar ervaring bij een vergelijkbare organisatie’ en ‘met kennis van en ervaring met de ontwikkelingen binnen de ambtelijke organisatie, in de politiek en maatschappij’.
Of: voor een opdracht wordt een medewerker gevraagd met ervaring met een specifiek project – wederom een knock-out vraag – waarbij het betreffende project loopt binnen een beperkt samenwerkingsverband van een aantal grote gemeenten.
Daarbij heb ik het nog niet gehad over de zeer specifieke technische kennis die gevraagd wordt. Bijvoorbeeld bij software moet deze soms identiek zijn aan wat de betreffende instelling gebruikt. In beperkte gevallen is deze vraagstelling logisch. In veel gevallen is het echter alsof er gevraagd wordt om een rijbewijs voor een Volkswagen waarbij een rijbewijs voor een ander merk ook zou kunnen volstaan, maar niet wordt geaccepteerd.
Tot slot hebben we in de praktijk gezien dat er afwijzingen plaatsvonden, omdat de bestaande organisatie de snelheid van verandering en voortvarendheid van de te plaatsen kandidaat niet aan zou kunnen. De Caluwé (VVD) pleitte in het debat van 8 april voor een cultuurverandering bij de overheid. Als diezelfde overheid echter geen mensen durft aan te nemen die daadwerkelijk mee willen werken aan zo’n cultuurverandering, dan wordt de te bewandelen weg wel heel lang.
Concluderend: de vraagstelling van de overheid voor de bemensing van hun ict-programma’s en -projecten laat dus sterk te wensen over. Er wordt gevraagd naar jarenlange ervaring met de overheid en de daar gebruikte middelen en blijkbaar bij voorkeur met dezelfde werkinstelling. Beantwoord je één vraag met ‘nee’, dan val je al uit de selectie. Als op deze manier de eisen worden opgesteld, is de zin ‘als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’ (Einstein) ineens bijzonder relevant.
We kunnen dus stellen dat de overheid gewoon op de oude weg doorgaat en er de komende jaren weinig zal gaan veranderen. Een cultuurverandering breng je niet tot stand met mensen die diezelfde cultuurverandering uit de weg gaan en de bestaande situatie handhaven. Het wordt tijd voor een steen in de vijver, in plaats van steevast golfbrekers in te zetten.
Ik erger me al jaren aan de houding van de overheid. Ik gebruik (ook) vaak het voorbeeld van de taxichauffeur. U wilt bij ons rijden? Dan moet u wel bewijzen dat u minimaal x jaar in een Mercedes (liefst met type aanduiding) heeft gereden, want daarmee rijden wij. Heeft u altijd BMW of ander merk gereden? Tja, dan valt u af [want dan achten wij u niet in staat auto te rijden]. Evenzo zou je voorbeelden kunnen aanhalen van schilders die alleen rijtjeshuizen met verf merk x hebben geschilderd. Of eender welk ridicuul voorbeeld.
Totale onzin, voorkomend uit onkunde, gemakzucht, en indekken van mensen die amper weten waar ze het over hebben. Omdat ze het vakgebied niet snappen, kunnen ze situatie en mensen niet juist inschatten en komen ze meestal niet veel verder dan het opsommen van wat ze hebben. Ik kom regelmatig aanvragen tegen waar zogenaamd geen mensen voor te vinden zijn. Gek he?
Kortom: de overheid doet zichzelf inderdaad te kort. Ik zie dan niet veranderen. De overheid heeft risico mijden in haar genen. Verandering is risico, dus we blijven liever hetzelfde (fout) doen, desnoods tegen hoge kosten. Ken je die van de ezel en de steen?
Gijzelen is een groot woord.
Maar het stellen van overspecifieke eisen als knock-out criterium komt regelmatig voor.
De overheid is en bestaat louter en alleen uit mensen. Daar lopen dus mensen rond die werken, mensen die leidinggeven, mensen die beslissen én mensen die op hun beurt weer beslissers beïnvloeden. Belangrijkste stakeholders zijn de burgers vertegenwoordigd door een bont gezelschap van verschillende pluimage – de politici!
ICT-bedrijven weten in deze hooiberg haarfijn de mensen te vinden die hun diensten en producten bij de overheid naar binnen kunnen regelen.
Deze personen als individu, en dus niet de overheid als grote organisatie, zijn essentieel in het marketingbeleid van de ICT-bedrijven, want één voet tussen de deur is voldoende.
Maar al te vaak lees ik in berichten en commentaren over mislukte ICT-projecten dat de schuld bij de opdrachtgever, dus de overheid, ligt – meestal omdat de doelstelling te ambitieus was.
Op het moment dat ik zoiets lees denk ik: ‘Had dat ICT-bedrijf niet gewoon moeten waarschuwen en zeggen zoek maar een ander?’
Nee, zo werkt het helaas niet. Er wordt willens en wetens doorgebouwd en gefactureerd tot de bom barst. Het ICT-bedrijf weet meestal als eerste op het juiste moment een waarschuwing af te geven zodat de schuld nog net bij de opdrachtgever, dus de overheid, neergelegd kan worden.
Ik wil er voor pleiten ICT-bedrijven voor honderd procent verantwoordelijk voor het resultaat te maken zodat ze alleen aan een project beginnen als ze het zelf zien zitten.
Als geen ICT-bedrijf bereid is het project aan te nemen dan kan de overheid zich met een gerust hart achter de oren krabben en iets nieuws bedenken.
Tja, wijsheid… pas het maar eens toe!
De weg van de minste weerstand is nou eenmaal eenvoudiger?
Je loopt als mens binnen organisaties (welke dan ook) al snel tegen obstakels aan, ongewenst of niet, deze obstakels zul je moeten overwinnen om “buiten de box te denken als je er middenin zit”.
Dat er verandering moet komen is duidelijk, nu nog een goede manier vinden met zijn allen. We willen immers niet wachten op die “komeet op ramkoers” zie : http://goo.gl/v4TDLb met moedertje Aarde!
Kijk, we begrijpen allemaal wat voor schat aan informatie er aan het verantwoord mijnen en combineren van “Big-Data” te vinden is, alleen blijkt het een enorme opgave om dit met heel veel wijsheid uit te voeren. Slimme algoritmes alleen, geven niet de gewenste oplossing…
Laat staan hoe verdraaid lastig het is om heel wijs en verstandig gebruik te maken van de 11 basisregistraties en hun combinaties om dit voor de Nederlandse burger te laten werken en niet tegen. En dat tegen acceptabele kosten. Je moet wel van heel goede huize komen wil je hier veranderingen aanbrengen in dat krachtenveld! Tja, wat is wijsheid?
Concluderende de vraagstelling, overwegende dat…. gaan wij over tot de orde van de dag en alles blijft ruwweg zoals het was en BIT enz enz enz.
Mijn beste, kort en goed, je neemt een Ton Elias & Cie, met wie ik overigens een zeer bot ‘usensus email tete-a-tete had’, die helemaal niets weet van ICT, processen van ICT, de meest basale merites en wetmatigheden van ICT, overigens zijn ‘& cie’ ook niet.
Heel veel pretentie, anderhalf jaar, iets opleverend aan een dame, voorzitter van de tweede kamer, die voor aannemen ‘nog even moest googlen wat ICT toch ook alweer was….!?!’ Dat iets waar deze commissie al die tijd over heeft gedaan, konden vier ingevoerde PM’s hem aanleveren in zeg, twee maanden?
En het meest elementaire komt niet eens aan bod. Namelijk het sec instellen van een cap die op gezonde bestaande ICT ITIL en Prince2, even als voorbeeld beste professional, u mag van mij al het andere roepen, een project format neerlegt en die in portefeuille neemt om te toetsen of de juiste mensen begrijepn waar het …..
Neen….
Voor we ‘diep’, in de individuele merite gaan, niets maar dan ook niets van een overheidsstandaard die voor een ieder navolgbaar is, die geen vragen op roept, die geen hiaten in de hand werkt, die geen exits kent en vooral…. wel eens gehoord van een eenvoudige E2E procedure? Niet…. go fugure… of wel gewoon responsebillity en accountability koppelt aan een persoon in het betreffende proces…. en misschien…. heel misschien…. misschien dat we dan eens toe gaan komen aan hetgeen waar je ICT toch vooral voor dient in te zetten.
Heel misschien…. besparingen. Want ICT ongecontroleerd inzetten leverd gewoon, 100% voorspelbaar, torenhoge rekeningen op. Gegarandeerd.
Aangaande de cultuur binnen de overheid wil ik de kanttekening maken dat er ook een deel is dat zich ongemakkelijk voelt met situatie, case Arthur Gotlieb maakte dat pijnlijk duidelijk.
Sorry Arend maar niet willen luisteren is systemisch binnen bepaalde bestuurslagen, pleiten voor verantwoordelijkheid bij leverancier is precies waar het knelt zoals onderzoeksraad al concludeerde na debacle met DigiNotar.
“… één voet tussen de deur is voldoende…”
Precies andersom dus als we overwegen dat microservices leiden tot microprocessen met als gevolg een steeds verder uitdijende laag aan managers welke alleen maar meer ondergeschikten willen en dus wel werk maar geen resultaat creëren.
De ultieme vraag blijft onbeantwoord: “wat kunnen we er aan doen!”, ipv alle voorbeelden die we allemaal kennen postuleren. En deze vraag kan ook iedereen heel eenvoudig beantwoorden maar daar is maar een beperkte groep bij gebaat en vooral niet de mensen die het aangaat. Ergo, er verandert niets!
P.s. Dit geldt niet alleen voor de overheid. Is vaak ook terug te zien in grote bureaucratische organisaties.