Als het rond de eeuwwisseling ergens in de stroomproductie mis zou kunnen lopen, is dat in de Eemscentrale, in de uiterste rechterbovenhoek van Nederland. Deze centrale, die slechts door de Eems van Duitsland wordt gescheiden, behoort namelijk tot de modernste elektriciteitscentrales ter wereld. Geen enkele andere centrale heeft zoveel elektronica binnen de muren als deze. En dat maakt hem in principe kwetsbaarder voor het millenniumprobleem dan een centrale waar nog zwetende mannen kolen in een stookgat staan te scheppen.
Gemiddeld verbruikt Nederland dagelijks elfduizend megawatt elektriciteit. De Eemscentrale, een van de centrales van de Epon, heeft een vermogen van 1750 megawatt. De eigenlijke centrale bestaat uit vijf eenheden, die elk 350 megawatt leveren en, eenvoudig gezegd, zijn opgebouwd uit (op één as gekoppeld) een gasturbine, een stoomturbine en een generator.
Meet- en regelapparatuur
Senior Consultant Operation and Control ing. Gerrit Siffels is voor Epon de man die de millennium-inspanningen coördineert. Hij opent met een inmiddels overbekende frase: "Als we niks hadden gedaan, zou er niets zijn uitgevallen. Bij ons niet en bij de andere centrales ook niet." Maar, zegt hij er meteen bij, "daar zit wel een heel verhaal achteraan."
Centrales als deze zitten barstensvol meet- en regelapparatuur; temperaturen moeten worden gemeten en aangepast, trillingen gemeten, kleppen geopend- en gesloten, brandstof-, lucht-, en zuurstoftoevoer moet worden gemeten en geregeld. "Met dat soort processen heeft datum helemaal niets te maken," zegt Siffels. "Maar op veel van die gemeten waarden voeren wij wel berekeningen uit: temperatuurmetingen bijvoorbeeld, middelen wij over een aantal waarden. En ja, daar zou iets van tijd of datum bij kunnen komen kijken. Dit soort bewerkingen gebeurt allemaal in ingebedde software, kastjes waar je niet in kunt kijken. Met de leveranciers zijn wij nauwkeurig nagegaan of daar niet echt datums in zaten. Maar we hebben niets gevonden.
Aandacht
"Helemaal los en onafhankelijk van dat regelsysteem hebben we de beveiligingssystemen. Ook daar troffen wij niks aan. Daar overheen hangt dan weer een monitoringsysteem. Hypermoderne centrales als deze zitten vol computerachtige systemen, bussystemen waar allerlei monitoren en rekensystemen aan hangen. Die verdienen heel veel aandacht. Want je centrale kan wel doordraaien, maar als je monitoring het niet meer doet, je schermen blind worden, je het proces niet meer kunt volgen, dan moet je de boel stilzetten. In die systemen, waarin je databases bijhoudt, waarin je historische informatie verzamelt die je wilt gebruiken voor je onderhoudsfilosofie, je verouderingsberekeningen, hebben we inderdaad problemen gevonden. Maar je kent die apparatuur, en de leveranciers kent ze.
"In de koppeling tussen de regelsystemen en de monitoring-systemen zit de specifieke software die speciaal voor die communicatie geschreven is. En ook daar zijn problemen te verwachten. Onder bepaalde protocolletjes worden gegevens opgehaald; die komen op de bus en gaan naar een server of een computer. Deze hangt daar een datum aan en zet het ergens weg. Tijd is in dit proces zeer relevant. Want als er ergens storingen optreden, wil je immers tot op de milliseconde weten wat waar gebeurd is."
Gevaar
Nadat alle aangetroffen bugs waren opgeruimd, brak de testfase aan. Allereerst ieder systeem apart – de ketels, de generatoren, de turbines – en daarna de diverse systemen in hun onderlinge samenhang. Want zelfs als alle systemen op zich ‘schoon’ zijn, is het niet uitgesloten dat er in de interactie tussen de onderdelen via de bus toch problemen opduiken.
"In deze test zit echt een gevaar", zegt Siffels. "Aanvankelijk wilde de leverancier niet dat wij die test deden. ‘Immers’, zeiden ze, ‘je gaat met je hele eenheid de tijd verzetten. Daardoor ontstaan er in de database van het overkoepelend monitoringsysteem gegevens uit het jaar 2000. En die worden hier en daar vastgelegd. Als die eenheid dan dadelijk voor de tweede keer – maar dan echt – het jaar 2000 ingaat, bestaat het gevaar dat hij over die eerder vastgelegde gegevens struikelt. En dan hebben we het paard achter de wagen gespannen!’ Tijdens testen op een kerncentrale in de VS is dat al gebeurd."
"We hebben allerlei voorzorgen genomen om te voorkomen dat er datums zouden achterblijven. Vervolgens hebben we één eenheid getest van 31 december tot tweeënhalve dag het jaar 2000 in. Eerst zetten wij er allemaal nieuwe harde schijven in, die we na de tijdreis stuk voor stuk weer hebben verwijderd. Voordat je gaat testen moet je de eenheid helemaal isoleren van de andere vier; daarna moet je hem uitzetten, de klokken verzetten en vervolgens weer opstarten. Je gaat dan het nieuwe jaar in met een eenheid die op toeren aan het komen is, en dat geeft op je schermen heel wat vuurwerk; er worden dan heel veel events gelogd, dus je test precies op het zwaarste moment. Daarnaast ga je dan ook nog wat storingen simuleren. Enfin, u begrijpt: alles verliep probleemloos."
Chips vervangen
"Uiteindelijk hebben we in ieder van de vijf eenheden zo’n 330 chips moeten vervangen, veelal Eproms die door de leveranciers zelf zijn geprogrammeerd." En dat kunnen we even later ter plekke vaststellen. Naast iedere opwekkingseenheid ligt een grote kamer vol stalen kasten met de bijbehorende elektronica. Borden worden uit de sleden getrokken en daar zitten ze: de nieuwe chips, keurig met een 2000-sticker erop. Want twee maal vervangen is nu ook weer niet nodig.
