Ruim negentig procent van de Nederlandse gemeenten wil het stemproces digitaliseren. Mits dat veilig kan, hopen ze het rode potlood en het tellen van papieren biljetten in de ban te doen en te vervangen door bijvoorbeeld een stemcomputer. Dat blijkt uit een enquête die de NOS heeft uitgevoerd onder 235 gemeenten.
Negentig procent van de ondervraagde gemeenten wil dat er haast wordt gemaakt om het stemproces te digitaliseren. Het huidige proces met potlood en papier is volgens hen veel te tijdrovend en past niet meer in deze tijd van digitalisering.
Een overgrote meerderheid van de gemeenten (86 procent) is het eens met de stelling dat het ministerie van Binnenlandse Zaken snel met een beter stemproces moet komen. Zo stelt de gemeente Eindhoven voor een proef te doen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Ook willen sommige gemeenten de optie van stemmen via internet onderzoeken.
Er wordt ook gedacht aan stemprinters. Kiezers brengen dan een stem uit op een digitale stemmachine met een ingebouwde printer. Er wordt dan een stem geprint en eventueel kan ook de stem digitaal worden verwerkt. De uitgebrachte stemmen worden na het sluiten van de stembureaus elektronisch geteld door een stemmenteller.
Plasterk is tegen
Demissionair minister Plasterk van Binnenlandse Zaken ziet niets in elektronisch stemmen. In een reactie aan de NOS laat hij weten dat potlood en papier de beste garantie bieden op eerlijke verkiezingen. Ook wijst Plasterk op de hoge kosten die zijn verbonden aan elektronisch stemmen.
Wel wil hij experimenteren met kleinere stembiljetten. De gemeenten klaagden afgelopen Tweede Kamer-verkiezingen over de grootte van het stembiljet dat bij de telling tot veel ongemak leidde. Door het handmatig tellen van papier en het verbieden van speciale softwarehulp die normaal bij het tellen van de stemmen wordt ingezet, waren de eerste uitslagen pas laat bekend.
Stemcomputer
In Nederland is tussen 1991 en 2007 bij verschillende verkiezingen gebruikgemaakt van stemcomputers. Het kabinet besloot de stekker uit de digitale variant te trekken omdat het stemgeheim niet kon worden gegarandeerd.
Dat kwam onder meer door de gebrekkige beveiliging van de apparatuur. De stemcomputers waren niet aan internet verbonden, maar waren bijvoorbeeld op afstand te manipuleren. Ook waren er geen afspraken over opslag van de apparatuur, waardoor de hardware kwetsbaar zou zijn.
Weinig verrassend. Geef iemand de keuze tussen ‘lekker makkelijk’ en ‘iets minder makkelijk’ en in 9 van de 10 gevallen wint ‘lekker makkelijk’. Als je kijkt naar wat men daadwerkelijk doet, en niet zozeer kijkt naar wat men zegt te gaan doen, dan.
Om het techno-optimisme even wat te temperen: de “Commissie onderzoek elektronisch stemmen” heeft het in 2013 al uitgezocht. Het spreekt klare taal: “is stemmen en tellen op een stemcomputer, ook al krijgt de kiezer een papieren bewijs, geen geschikte methode”. Zie https://www.eerstekamer.nl/overig/20131218/eindrapport_elke_stem_telt/document
Afgezien van het feit, dat het miljoenen duurder is dan het huidige systeem:
Stemmen moet anoniem zijn en achteraf na te tellen zijn, dit lijkt bijna een tegenspraak.
Eén van de problemen met de vorige generatie stemcomputers was, dat een stem te herleiden was, door het magnetisch veld van de monitor te “bekijken”.
Nu moet het uitgeprint worden, dus zal de kabel naar de printer goed afgeschermd moeten zijn (of printer ingebouwd bij de pc, in een goed afgeschermde metalen behuizing.
Wat gebeurt er, bij een spanningsuitval op een verkeerd moment?
Het minimum is dan ook een raid constructie, en misschien ook de computers op één locatie koppelen, zodat ze ook elkaars back-up kunnen zijn, dat koppelen moet dan ook gebeuren d.m.v. goed afgeschermde bekabeling en liefst ook met encryptie.
Het lijkt zo simpel, deze dingen borrelen zomaar in mij op, dus is het niet zo simpel.
Lekker tendentieus gebracht: “9 van de tien gemeentes…”
Er zijn 388 gemeentes in Nederland, daarvan hebben er 253 gereageerd op de enquête, dat is dus 60 procent. Daarvan zegt 86% dat zij graag elektronisch willen stemmen. Dat is dus iets meer dan 40%. De rest is weet niet/geen mening/geen reactie ontvangen.
Los daarvan, in de media klagen gemeentes vooral over de kosten. Uit het al geciteerde rapport blijkt ook dat elektronisch stemmen aanzienlijk duurder is. Alleen worden die kosten betaald door het Rijk.
De oude stemcomputers waren niet echt een waterdichte oplossing maar ook met het alternatief van een potlood en stuk papier lijkt stembusfraude eenvoudig te faciliteren. Ik ben benieuwd in hoeverre blockchaintechnologie in combinatie met IoT hierin een verbetering kan brengen.
Ewout, de tellingen zijn openbaar, dus…
Het probleem zit met name in het stembiljet, dat is door de omvang moeilijk hanteerbaar geworden. Als er ooit nog sprake is van digitaal stemmen dan moet de beveiliging van de software en de processen uitzonderlijk goed gemonitord worden. Een handmatige nacontrole blijft nodig als achteraf een hertelling moet plaatsvinden.
Ik denk dat Plasterk geen andere keuze had dan de stemcomputers te verbieden. Op allerlei gebied is er sprake van kwetsbaarheden in de overheidscomputers zowel centraal als lokaal. Daarnaast is de infrastructuur ook makkelijk te hacken, daar lezen we bijna dagelijks voorbeelden van.
Als het nog weer ingevoerd wordt dan moet er een waterdicht systeem komen, dat op geen enkele wijze gemanipuleerd kan worden en dat controleerbaar is door de kiezer.
Gezien de huidige belabberde stand van zaken van security denk ik dat het een nog onbegaanbare weg is.