KPN profileert zich als automatiseerder. Of beter gezegd: als ICT-bedrijf. Het nieuwe bedrijfsonderdeel Corporate Networks biedt complete oplossingen aan op automatiserings- en datacommunicatiegebied. Spil ervan is de erp-software van SAP. Verdraagt zich dat wel: een ’telco’ die zich meet met IT-dienstverleners? Eelco Blok, directeur Corporate Networks, geeft uitsluitsel.
KPN zal zich nadrukkelijker manifesteren op terreinen die grenzen aan de traditionele dienstverlening, zoals Internet-diensten, intra- en extranetten en diverse ICT-toepassingen, vertelt Wim Dik, voorzitter van de raad van bestuur, in het jaarverslag 1998. Volgens Dik is deze strategie een ijzeren voorwaarde voor de groei van de onderneming, omdat de traditionele telefoniediensten op termijn minder aan die groei zullen bijdragen. De eerste aanzet hiervoor was de beslissing om alle datacommunicatie- en daaraan gerelateerde IT-activiteiten binnen de business unit Corporate Networks te zetten. De directie constateerde dat door de grote spreiding van deze activiteiten niet alle kansen op de markt benut werden. "Er vielen zaken tussen wal en schip", vertelt Blok. "We hebben nu alles in één hand. Wanneer een klant om een oplossing vraagt, hebben we met Corporate Networks een club die uit de vakken in het schap de juiste producten en diensten haalt."
Corporate Networks startte begin dit jaar, net als alle andere nieuw opgezette business units van KPN. Het biedt integrale ICT-dienstverlening: het verzorgt zowel IT-diensten als het gerelateerde dataverkeer, het netwerk- en het werkplekbeheer. "Wij ontwikkelen een productenpakket dat klanten kunnen gebruiken om hun primaire processen, waarin datacommunicatie een steeds grotere rol speelt, op een efficiënte en kwalitatief goede wijze te ondersteunen", zegt Blok plechtig. Het komt er op neer dat er een drielagig dienstenpakket wordt aangeboden, ondersteund door advisering en projectmanagement.
De basis begint bij data-transportdiensten: van de traditionele vaste verbindingen tot en met de nieuwe generatie ATM/IP-infrastructuurproducten en -diensten en het Cityring-concept. Blok: "Als telco is het logisch dat we bitjes transporteren van deur tot deur. Maar dat is nog niet genoeg. Bedrijven willen ook dat die bitjes ergens in het gebouw uitkomen. Daarvoor hebben we een tweede cluster bedrijfsnetwerken gedefinieerd. Dat begint bij het local area network, waarbij we twee oplossingen aanbieden: maatwerk-projecten – het ontwerpen, installeren en beheren van lan’s voor grote bedrijven – en een standaard-lan voor de onderkant van de zakelijke markt, en producten en diensten op werkplekbeheer-gebied."
SAP ‘competence center’
Met de eerste twee lagen producten en diensten bedient Corporate Networks de transportketen van bitjes van werkplek tot werkplek. Het bedrijf gaat echter nog een stap verder en is ook actief in de exploitatie en het beheer van erp-systemen. Met het zogeheten Enterprise Solutions Nederland-onderdeel heeft Corporate Networks een SAP ‘competence center’ in huis. Op kleinere schaal zorgt het ook voor Oracle-erp-oplossingen.
Volgens Blok vragen klanten steeds vaker om geïntegreerde oplossingen. Naast de drie clusters bestaat er binnen Corporate Networks dan ook een groep systemen- en dienstenintegratie, die voor bedrijven zo’n maatwerkoplossing ontwikkelt. "Zij maakt gebruik van de producten en diensten uit de drie clusters en betrekt er waar nodig andere leveranciers bij. Wij hebben niet alles in portefeuille."
De SAP-dienstverlening haalde KPN in 1993 binnen. Het chemieconcern DSM verkocht toen zijn rekencentrum en software-ontwikkeling aan het telecombedrijf. Inmiddels regelt Corporate Networks vanuit Heerlen een groot deel van de automatisering voor DSM, waaronder mainframe-activiteiten, de inrichting en beheer van SAP R/3-systemen, het beheren van lokale kantoornetwerken en DSM’s internationale datanetwerk en de bedrijfstelefoniedienst met ruim 8000 aansluitingen. DSM eist een hoge betrouwbaarheid van de SAP-systemen en het beheer. Als daarmee iets mis zou gaan kan het een bedreiging vormen voor de primaire bedrijfsprocessen van het chemieconcern.
Aan Blok de vraag waarom KPN besloot de SAP-expertise verder uit te bouwen en ook aan andere bedrijven aan te bieden. "Daar zijn twee redenen voor. Allereerst bleek dat we die activiteiten verder konden uitbaten, omdat de markt erom vroeg. Bovendien speelt mee dat het toenemend gebruik van erp-applicaties een groeiende vraag naar infrastructuur genereert. Dit geldt zowel voor de basisinfrastructuur als voor lan’s. Het biedt ons de mogelijkheid om onze drie clusters als totaaloplossing aan klanten aan te bieden. Zij verwachten van hun erp-partner dat die tevens de onderliggende infrastructuur in de gaten houdt en aangeeft of er bijvoorbeeld uitbreiding nodig is. Het mooie van Enterprise Solutions Nederland is dat het de infrastructuur-kant dichtbij heeft en klanten makkelijk kan adviseren over het onderliggende netwerk. Dat hoeft niet een infrastructuur van KPN te zijn. Er zijn klanten die gebruik maken van andere leveranciers."
Van data naar IT
Bij iemand die aan KPN denkt, zal niet snel het beeld opdoemen van een SAP-specialist of een werkplekbeheerder. Blok ervaart dat zelf ook: "Als ik met accountmanagers grote klanten bezoek, en ik leg uit wat onze keuzes zijn, dan krijg ik meestal als eerste reactie te horen ‘goh, we wisten niet KPN dit ook aanbiedt." Toch vindt hij zijn club een typisch ICT-bedrijf. "Je kunt ons echter niet compleet vergelijken met automatiseringsbedrijven. Wij zijn toch meer gericht op datacommunicatie en hebben van daaruit de stappen gezet naar de IT-wereld. De traditionele IT-bedrijven bekijken juist hoe ze de infrastructuurcomponent erbij kunnen betrekken. Ons pad naar het zijn van een ICT-bedrijf is anders en klanten kijken er ook zo naar. Maar dat vinden we niet erg. Het is te verklaren."
Blok vertelt dat de afgelopen twee jaar hard gewerkt is om de buitenwereld te laten weten dat KPN via Enterprise Solutions Nederland SAP-kennis in huis heeft. Nieuwe opdrachten zijn nog hoofdzakelijk van bestaande Nederlandse klanten afgekomen die al datacommunicatiediensten afnamen. "Maar", deelt hij mee, "er zijn recentelijk contracten afgesloten met Epson en Nicon, waarbij we voor die twee ondernemingen de internationale erp-applicaties in Europa beheren."
Het verhaal dat de erp-markt in een dip verkeert, gaat in zijn ogen maar ten dele op. "Het is waar als je kijkt naar de ontwikkeling en implementatie van nieuwe toepassingen binnen bedrijven. Maar voor de exploitatie en het beheer van bestaande erp-applicaties is nog wel degelijk een behoorlijke markt. Veel ondernemingen hebben met hun eigen IT-medewerkers en hulp van buitenaf erp-applicaties ontwikkeld. Ze nemen vaak zelf beheer en exploitatie op zich, maar zien zo langzamerhand dat er specialistische clubs in de markt zijn die dat beter kunnen." Blok durft zich niet uit te spreken over de verwachting dat de erp-markt volledig herstelt nadat de millenniumkwaal achter de rug is. De berichten die hij erover hoort spreken elkaar tegen.
Meer erp-specialisten nodig
Corporate Networks wil dit jaar het aantal erp-specialisten uitbreiden van driehonderd naar vierhonderd man. Zo’n stijging van 33 procent lijkt ijdele hoop, gezien de schaarste op de arbeidsmarkt. Blok erkent dat het lastig vissen is aangezien iedereen aan dezelfde vijver zit. Interne verschuivingen zouden uitkomst kunnen bieden. "Wij zijn bezig om mensen uit de andere clusters te interesseren om naar de erp-hoek over te stappen. Maar ook hier speelt het tekort aan IT-expertise, dus we richten hier niet al onze pijlen op. Het is niet voor niets dat deze vier clusters zijn samengebracht. De uitholling van een cluster zou onze marktkansen verzwakken." Volgens Blok bestaan er vooralsnog geen plannen om in SAP-gespecialiseerde rekencentra over te nemen, zoals bij DSM het geval was. Ook zullen er voorlopig geen andere erp-pakketten, in de dienstverlening worden opgenomen. "Er bestaan wel plannen om uit te breiden, maar het tekort aan personeel vormt hiervoor een struikelblok. Op dit moment zijn uitbreidingen alleen gericht op SAP en Oracle."
Zo is het ICT-bedrijf een samenwerkingsverband aangegaan met Staffware voor de beheersing van werkstromen. Deze firma levert programmatuur voor koppelingen naar een Internet-omgeving die het beheer op afstand vereenvoudigen. De modules van Staffware worden gebruikt in combinatie met de erp-systemen.
Over de activiteiten op werkplekbeheer merkt Blok op dat ze van binnenuit KPN zijn ontstaan. "KPN had een grote eigen organisatie die de interne werkplekken beheerde. Net als bij de erp-dienstverlening bleken ook hier marktkansen te liggen. Dat hebben we een paar jaar geleden opgepakt en we hebben er veel in geïnvesteerd. Inmiddels rekenen we Getronics, EDS en IBM tot onze concurrenten." Die marktkansen bleken echter voor een deel bedrieglijk. Het concern kondigde begin deze maand aan het werkplekbeheer toegespitst op PC’s bij klanten af te willen stoten. De groep (tweehonderd medewerkers) neemt een te kleine marktpositie in en uitbreiding ervan kost teveel. Een zegsman spreekt tegen dat met de geplande verkoop aan een partner het concept van het aanbieden van een geïntegreerde oplossing wordt losgelaten. "Wij zullen de bits tot vlak achter de voordeur afleveren, zeg maar bij de server. Een partner regelt onder onze vlag het dataverkeer naar de werkplek. Het spraakbeheer blijven we overigens zelf doen, net als het interne werkplekbeheer."
Bezetting van 2100 mensen
Het nieuwe bedrijfsonderdeel Corporate Networks beschikt niet over alle technologische faciliteiten om alles zelf uit voeren, maar maakt bijvoorbeeld gebruik van het interne datacentrum en softwarehuis van KPN. Ook schakelt het soms de hulp in van KPN Research voor het ontwikkelen van nieuwe producten.
Exacte omzetgegevens zijn pas volgend jaar bekend, als het eerste boekjaar 1999 voorbij is. Volgens schattingen bedraagt de omzet ettelijke honderden miljoenen guldens. In totaal werken er 2100 man. Naast de eerder genoemde 300 in de erp-dienstverlening werken er 1100 bij werkplekbeheer, 300 bij lan’s, 100 bij de basisinfrastructuur-datatransportdiensten en nog eens 300 medewerkers bij systeem- en dienstenintegratie. Op 1 juni nam KPN het bedrijfsonderdeel Telecommunications Services & Networks over van Origin Nederland. Deze aanbieder van beheer van spraaknetwerken, telefooncentrales en telefonievoorzieningen op de werkplek heeft in ex-moedermaatschappij Philips een grote klant. De bijna honderd man zijn ondergebracht bij het werkplekbeheer.
"Voor dit jaar is een gemiddelde omzetstijging van 15 procent onze doelstelling", zegt Blok. "Het merendeel van onze opbrengsten komen nog uit de datatransportdiensten. Het zou raar zijn als dat niet zo is. Daarentegen verwachten we dat de groei aan de erp-kant en bij het werkplekbeheer hoger ligt dan bij het datatransport. Daar zullen we door automatiseringsontwikkelingen met steeds minder mensen een steeds grotere infrastructuur kunnen beheren."
Buitenlandse ontwikkelingen
De Amerikaanse telecomgigant AT&T maakte in 1991 eveneens een entree op de automatiseringsmarkt met de overname van NCR. Dat bleek een fiasco, waarna het bedrijf de mainframeleverancier in 1997 weer afstootte. IBM verkocht eind vorig jaar zijn netwerk-poot aan AT&T. Begin dit jaar sloten MCI Worldcom en EDS een overeenkomst, waarbij MCI zijn IT-activiteiten aan EDS verkocht en EDS zijn telecomzaken aan MCI. Dit soort ontwikkelingen staan haaks op het beleid van KPN.
Waarom dit bedrijf nooit heeft overwogen zijn IT-activiteiten van de hand te doen, zegt Blok niet precies te weten. Angst om bij uitbesteding de controle over de automatisering te verliezen, speelt volgens hem geen rol. "Ik zie het meer als een logische zaak dat een ICT-bedrijf als KPN een totaal productportfolio in portefeuille heeft. Maar of we deze strategie altijd blijven volgen, is lastig te zeggen in de telecomwereld. De veranderingen gaan razendsnel. Wie had een half jaar geleden gedacht dat Vodafone Airtouch zou overnemen, waardoor er een grote mobiele telecom-operator is ontstaan? Een jaar geleden verwachtte men nog een integratie tussen vaste en mobiele telecombedrijven."
Rik Sanders, redacteur
Alternatieve dienstverlening
Behalve KPN bieden ook andere niet-automatiseringsbedrijven SAP-diensten aan. Dat adviesbureaus dit doen, zoals Pricewaterhousecoopers, Andersen Consulting of Kpmg (nam onlangs Softline Systems & Integrators over, een Amerikaanse IT-specialist in SAP-implementaties voor de middelgrote organisaties), mag als bekend verondersteld worden. Maar wat te denken van Shell?
Het olieconcern kent een aparte organisatie voor facilitaire dienstverlening: Shell Services International Group of Companies (SSI). De dienstverlening loopt uiteen van salarisadministratie, personeelszaken en management consultancy tot aan IT-activiteiten als het ondersteunen van erp-systemen van SAP en JD Edwards en netwerk- en desktopbeheer. In eerste instantie richtte SSI zich op de interne Shell-organisatie, maar nu zo’n twee jaar later, verkent het ook de markt daarbuiten. Energiemaatschappijen, de farmaceutische industrie, de logistiek en overheidsorganisaties behoren tot de doelgroepen. Op het gebied van SAP regelt de IT-afdeling van SSI de configuratie en implementatie en biedt het advisering, trainingen en tweedelijns-ondersteuning. In de Verenigde Staten is SSI reeds SAP-partner; in Europa loopt daarvoor een aanvraag.
Onverwachte rivalen
Met KPN en Shell in het achterhoofd dient de vraag zich op of er sprake is van een trend. Eelco Blok, directeur Corporate Networks van KPN, heeft deze nog niet gesignaleerd. Nigel Wood, analist van de Gartner Group, twijfelt nog. Wel meent hij dat de markt in verwarring raakt door de opkomst van dit soort onverwachte rivalen. "Het schept onzekerheid." Karin Venverloo, woordvoerster van SAP Nederland, vindt dat de markt nog groot genoeg is voor nieuwe partijen, al kan ze zich kan voorstellen dat sommige partners het als bedreigend ervaren. "Zelf voelen we dat niet, omdat onze service-afdeling niet groot is." In een trend gelooft ze niet, al wijst ze nog op het voorbeeld van Commit Information Systems, de IT-afdeling van Campina Melkunie die in 1996 als dochtermaatschappij op eigen benen kwam te staan. Het Bossche bedrijf is gespecialiseerd in SAP/R3 en vertoont zijn kunsten in de consumentenproducten- en (semi)procesindustrie.
"Automatiseringsafdelingen die SAP ‘competence centers’ willen exploiteren, maken deel uit van grote ondernemingen en voelen zich gesteund door de brede ‘moeder’-basis", zegt Nigel Wood. "Middelgrote organisaties kunnen zich zulke dure IT-specialistencentra niet veroorloven. Veel van die onderdelen zullen uiteindelijk uitgroeien tot zelfstandige IT-dochters. Denk aan Origin (Philips), dat SAP-kennis via Philips en ICI binnenhaalde, en Debis (Daimler Chrysler)."
"De overstap van een interne naar een open markt is niet altijd even gemakkelijk", waarschuwt hij. "Die ex-afdelingen missen referentielijsten om grote opdrachten van andere organisaties in de wacht te slepen. Origin heeft bijvoorbeeld moeite om in de Verenigde Staten een poot aan de grond te krijgen, omdat ze daar niet bekend zijn. Maar hoe krijg je dan je referentielijst gevuld? Het is een ‘kip-en-het-ei-kwestie’. Het kopen van een IT-onderneming met bijbehorende klantenkring is dan een optie."
Grote strategische belangen
Andere voorbeelden à la Origin en Debis zijn Gedas (Volkswagen) en Lufthansa IT Services (Lufthansa). Beide dochterondernemingen behoren tot de grotere systeemhuizen van Duitsland. Een van de zwaartepunten van hun beider beleid ligt in het aanbieden van SAP-diensten. Logischerwijs is Gedas sterk in het implementeren van standaard SAP-oplossingen voor de automobielbranche, en Lufthansa IT-Services voor luchtvaartmaatschappijen. Daarnaast ontwikkelen de IT-firma’s elk hulpmiddelen waarmee ze SAP klaarstomen voor andere branches.
De reden dat niet-IT-bedrijven een SAP ‘competence center’ extern willen benutten is dat het geld in het laatje brengt, stelt Wood. "De kosten voor het opzetten van zulke centra zijn hoog. Door de dure SAP-specialisten extern in te zetten kunnen de investeringen voor een deel terugverdiend worden. Daarbij zijn de automatiseringsafdelingen de afgelopen jaren competitiever geworden. Interne klanten eisen ook van hen een marktgerichte opstelling. De stap om zelf de markt op te gaan, is daardoor minder groot geworden."
De Gartner-analist vindt het logisch dat grote ondernemingen hun SAP-activiteiten niet snel aan derden zullen verkopen. "De kennis van de IT-staf is hoog: dat is een strategisch voordeel dat ondernemers willen behouden. Verder speelt mee dat uitbesteding veel geld kost, omdat bedrijven via inhuur hetzelfde niveau moeten zien terug te halen. We weten allemaal dat SAP-professionals zeer duur zijn." Ook noemt Wood de soepel lopender communicatie als een plus voor het in huis houden van een SAP-groep. "De baas van de SAP-specialist is direct aanspreekbaar, zonder dat er gelijk met een sla (service level agreement) gezwaaid wordt."