Jonge IT’ers beginnen na hun studie steeds vaker een eigen bedrijf. Het economische klimaat is gunstig en het zelfstandig ondernemerschap wordt sterk aangemoedigd. Maar wat wacht de jonge hond die het gat in de markt heeft ontdekt?Eric Panhuis
In Nederland beginnen elk jaar ongeveer 50.000 mensen een eigen bedrijf. Een groot deel van hen staat te boek als jonge starter. Op zoek naar succes, avontuur, uitdaging en spanning. Omdat ze als eigen baas de vrijheid hebben zelf belangrijke beslissingen te nemen. Omdat ze hun ideeën zelf en niet voor een werkgever te gelde willen maken. Omdat ze onafhankelijkheid zoeken. Of soms, simpelweg, omdat ze het ondernemerschap met de paplepel ingegoten hebben gekregen.
Neem Angelic Engel (34). Nadat zij een aantal jaren bij een softwarehuis had gewerkt, richtte Engel in 1996 Medusa op. Haar markt: inter- en intranet. Engel begon in haar uppie, maar heeft nu vier mensen in dienst. En het in Eindhoven gevestigde bedrijf heeft plaats voor nog eens twee werknemers. "De vrijheid en de eigen beslissingsmogelijkheden van het zelfstandig ondernemerschap hebben me altijd al getrokken", vertelt Engel. "Dat komt voor een belangrijk deel omdat mijn ouders altijd een eigen bedrijf hebben gehad. Dat sprak me aan." Engel’ onderneming combineert techniek met grafische disciplines en marketing. Onder haar medewerkers bevindt zich een programmeur, maar ook iemand van de kunstacademie. Het is de kracht van haar bedrijf, vindt ze. De groei is onmiskenbaar en vloeit vooral voort uit mond-tot-mondreclame. "Dit is een branche in opkomst. Aanvankelijk wilde ik eigenlijk geen personeel, maar op een gegeven moment was het onafwendbaar. Nu vind ik het prima."
Ondernemingsplan
Eigen baas. Twee magische woorden, die vooral één ding vragen: visie. Bijna iedereen kan een bedrijf starten, maar hoe maak je de eigen onderneming tot een succes? Wie voor zichzelf begint, moet weten wát hij wil bereiken. En vooral: hoe hij zijn dromen wil realiseren. Zijn er bijvoorbeeld financiers nodig? En hoe kom je aan goed personeel? Vragen die vooraf – in een ondernemingsplan – worden beantwoord.
Het ondernemingsplan verschaft inzicht in de opzet van een bedrijf: wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik aanbieden en op welke markt? Wat wordt de rechtsvorm van mijn onderneming? Hoe ziet mijn commerciële formule eruit? En, niet onbelangrijk, wat is mijn financiële plan? Hoeveel geld heb ik nodig? Wat is mijn investeringsplan? Kan ik de start met eigen geld betalen? En, tenslotte: hoe ziet mijn begroting eruit?
Het ondernemingsplan is voor een belangrijk deel kritisch zelfonderzoek. Iedereen die een eigen bedrijf wil starten, wordt bij het schrijven van een ondernemingsplan gedwongen na te denken over de levensvatbaarheid. Het plan geeft belangrijke antwoorden op veel vragen, die cruciaal kunnen zijn voor bijvoorbeeld het aantrekken van extern geld. Er is geen financier te vinden die zomaar geld in een bedrijf stopt. Allemaal willen ze bepaalde zekerheden. Het ondernemingsplan is daar een belangrijke eerste stap in.
Banken kijken kritisch naar elk ondernemersplan, bevestigt directeur H. de Bruin van Abn Amro in Breda. Anders geformuleerd: met een goed plan win je eerder het vertrouwen van de bank. En heb je eerder een lening te pakken. "Natuurlijk", benadrukt De Bruin, "kan het nooit zo zijn dat een bank al het risico voor zijn rekening neemt. Iemand die heeft gespaard en een goed plan heeft, kun je om die reden best wat geld geven. Je gaat er altijd vanuit dat het goed gaat. Maar als je verliest, moet je allebei verliezen."
Overigens noemt De Bruin het een ‘groot misverstand’ dat de meeste startende ondernemers zich bij een bank melden om geld te vragen. "Om precies te zijn: zeventig procent doet dat niet. Dat maakt ondernemers ook lang niet zo’n risicovolle beroepsgroep als wel wordt verondersteld. Mensen komen tegenwoordig bovendien redelijk makkelijk aan geld om van start te gaan, bijvoorbeeld door hun hypotheek te verhogen." Toch zijn jonge ondernemers een aantrekkelijke doelgroep, erkent de bankdirecteur. "Starters staan voor banken synoniem aan de toekomst. Ze vormen een bijzonder lucratief en interessant segment." Banken gaan daarom ver in de strijd om de startende ondernemer. Dure reclamespots, starterspakketten, startersdesks, startersvoorzieningen, uitgebreide voorlichting. De Bruin: "Elke bank wil zich profileren en doet dat zo optimaal mogelijk. Weet wel: het gaat om meer dan alleen het openen van een bankrekening. Electronic banking, verzekeringen, het zijn kernactiviteiten van banken, diensten die we willen afzetten. Het is breder dan alleen geld. De inzet is hoger. Dus die strijd is best fel." En: de grote bankiers in Nederland mogen zich internationaal weliswaar sterk oriënteren en profileren, allemaal streven ze naar een vooraanstaande positie op de Nederlandse thuismarkt. "Want die blijven ze stuk voor stuk toch beschouwen als uitvalsbasis voor de overige activiteiten."
Raadgevers
Naast de bank zijn er meer ‘raadgevers’ in ondernemingsland. Een belangrijke voor elke ondernemer is de Kamer van Koophandel (KvK). Nederland telt er 21, die naast een hoofdvestiging verschillende regiokantoren hebben. Om door de Belastingdienst en bedrijfsverenigingen als onderneming te worden erkend, moet elk bedrijf zich inschrijven in het Handelsregister van de KvK. Daarnaast verschaft de Kamer informatie over tal van zaken, variërend van het aanvragen van een btw-nummer tot het gebruikmaken van belastingfaciliteiten.
Een andere raadgever voor de startende ondernemer is de accountant. Hij geeft advies over de opzet en structuur van de financiële administratie – doe ik het zelf of besteed ik het uit? – en dat is vooral voor starters zonder basiskennis van bedrijfsadministraties van belang. Als de onderneming groeit, ontpoppen accountants zich vaak als waakhonden en kunnen zij aan de hand van jaarcijfers nuttige analyses verschaffen. Bovendien kunnen ze op het juridische vlak – ten aanzien van bijvoorbeeld rechtsvorm, contracten of leveringsvoorwaarden – een aanzienlijke inbreng hebben. Vrijblijvend advies: kijk of het klikt en informeer naar tarieven. Niet iedere accountant is even duur.
Aansprakelijk
Wie een zaak begint, moet een bepaalde rechtsvorm kiezen. Verreweg de meesten beginnen als eenmanszaak. Goede tweede is de besloten vennootschap (bv), derde de vennootschap onder firma (vof). Voordeel van een eenmanszaak en een vof (waarin twee of meerdere firmanten samen een bedrijf beginnen) is dat geen eigen kapitaal is vereist. Ook is er minder rompslomp. De totale procedure van het starten van het bedrijf blijft feitelijk beperkt tot de inschrijving bij de Kamer van Koophandel en het aanvragen van een btw-nummer. Verder is er sprake van een aantrekkelijke zelfstandigen- en startersaftrek. Maar gaat het mis met je bedrijf dan ben je wél hoofdelijk aansprakelijk.
Die hoofdelijke aansprakelijkheid is er niet bij een besloten vennootschap, tenzij mismanagement kan worden aangetoond. Bij een faillissement draait het bedrijf voor de schade op, niet de directeur. Voor het oprichten van een besloten vennootschap is echter minimaal 40.000 gulden eigen aandelenkapitaal nodig en daarnaast is het noodzakelijk de oprichtingsakte te laten passeren bij een notaris. In de praktijk worden veel ondernemingen die starten als eenmanszaak of vof na verloop van tijd een bv. Dat heeft vaak te maken met de groei die een bedrijf doormaakt.
Een laatste punt – niet onbelangrijk – ook een onderneming moet worden verzekerd. Tegen vanzelfsprekende zaken als schade en brand, maar ook tegen aansprakelijkheid. Ondernemers moeten zorgdragen voor een eigen arbeidsongeschiktheidsvoorziening, terwijl het afsluiten van een rechtsbijstandsverzekering ook geen overbodige luxe is. Ondernemers kiezen in de regel voor een tussenpersoon, die alles voor ze regelt. Een tip: verzeker in het begin niet te weinig, maar ook beslist niet te veel. Uitbreiden kan altijd nog.
4.000 zakelijke klanten
Willem-Jan Withagen (39) startte in maart 1994 met drie studievrienden Internet Access Eindhoven (IAE). Hij geeft tegenwoordig de voorkeur aan de afkorting, omdat ‘Eindhoven’ toch op een wat geografische beperking duidt. "Momenteel werken er hier 35 mensen. Het is behoorlijk gegroeid, maar het had best iets sneller gekund. Aan de andere kant: we hebben gekozen voor natuurlijke groei", aldus Withagen. Zijn onderneming – de drie studievrienden zijn er uitgestapt – heeft 12.000 inbelklanten en 4.000 zakelijke klanten, die meerdere diensten afnemen.
Withagens kennismaking met het internet dateert van 1988, toen het op de TU in Eindhoven zijn intrede deed. In 1989 studeerde hij af, waarna hij vijf jaar wetenschappelijk medewerker was, bij onder andere zijn vroegere universiteit. Destijds concludeerde hij met een aantal anderen dat er in Eindhoven ‘niets was’ dat internet aanbood en dus besloot Withagen daar verandering in te brengen. "We hebben een jaar lang low profile gewerkt. Daarna kwam de grote boost." Nu wil het bedrijf uitbreiden naar andere grootstedelijke regio’s in Limburg en Brabant.
Withagen rolde min of meer bij toeval in de rol van ondernemer, maar zou nu niet anders willen. Over de start van de onderneming zegt hij: "De support die we van de TU hebben gekregen was goed." En over het ondernemen: "Hard werken en ogen en oren openhouden. De eerste jaren zijn één grote leerschool."
Familietrekje
Werktuigbouwkundige Sander Nijenhuis (28) proefde aan een goedbetaalde managementfunctie bij Philips, maar hield het er niet lang vol. Vol met ideeën, creativiteit en ondernemende plannen botste zijn dynamiek met die van de productieorganisatie Philips. Tegenwoordig is hij eigenaar van Fortes Solutions in Enschede.
Voor Nijenhuis heeft het bijna altijd vastgestaan dat hij een eigen bedrijf zou beginnen. Het ondernemerschap noemt hij een ‘familietrekje’. "Zelfstandigheid, onafhankelijkheid, op zoek naar avontuur en verrassing, het zit ons een beetje in het bloed. Ik hoef niet nu al te weten hoeveel ik over twintig jaar verdien. Bij Philips kon ik dat zo zien."
Dat hij als werktuigbouwkundige in de IT is beland, is volledig te wijten aan toeval, zegt Nijenhuis. "Ik had een bedrijf Fortes Engineering, dat cad-tekenaars bij bedrijven detacheerde. Dat liep wel, maar gaf geen bevrediging. Ik moest dus iets anders. Op bezoek bij Ericsson in Emmen vroeg een R&D-manager me een intranettoepassing te maken. Ik werd daar ingeschakeld voor een ICT-ontwikkeling op basis van mijn kennis van een productieorganisatie. Ik heb die gelegenheid te baat genomen en Fortes Engineering werd Fortes Solutions."
Nijenhuis werkte aanvankelijk veel met freelancers, maar koos voor vast personeel, toen hij concludeerde dat met de freelancers steeds kennis wegliep. Het bedrijfje, opgericht in 1998, loopt anno 2000 prima. Nijenhuis heeft inmiddels vier medewerkers. De onderneming heeft zich volledig toegelegd op het ontwikkelen van softwareoplossingen voor het ondersteunen van de samenwerking in projectorganisaties. Inter- en intranet zijn sleutelwoorden.