Slechts vijftien klanten per dag had de internetsupermarkt Boodschappenlijn.nl. Toch maakt de failliete onderneming een doorstart als onderdeel van een groothandel. De altijd optimistische ondernemer Roy Hofwijks: "Ik weet zeker dat we nu wel toekomst hebben."
Symbolischer kan het nauwelijks. Een bedrijf uit de nieuwe economie moest na het faillissement noodgedwongen verhuizen naar een bedrijfslocatie uit de oude economie. De locatie is niet meer een trendy kantoor in Amsterdam Zuidoost, maar een oud, naargeestig fabrieksterrein aan de Waalhaven in Rotterdam. Temidden van havenkranen en afgemeerde schepen staat een multifunctionele blokkendoos die het nieuwe kantoor van Roy Hofwijks en de zijnen blijkt te herbergen. De levensmiddelengroothandel die hier al sinds jaar en dag zijn vestiging heeft, had nog wel wat ruimte over voor enkele snelle jongens uit de internetwereld. Alhoewel de term ‘kantoor’ nauwelijks van toepassing is op de immense kale ruimte waar vier computers in het niets lijken te verdwijnen. Onder het monotone geluid van boormachines vindt het gesprek plaats. Aan de toegang tot de nieuwe economie wordt op deze ochtend hard gewerkt.
"Ik heb tien jaar gewerkt als ambtenaar op het stadhuis van Amsterdam voordat ik ondernemer werd", vertelt Roy Hofwijks. "Ik was verantwoordelijk voor het patiënten-/consumentenbeleid van de gemeente. Een leuke baan, maar toch wist ik al die jaren dat ik ondernemer wilde worden. Eind 1996 had ik het eerste concept voor de Boodschappenlijn ontwikkeld. Volgens mij moest het mogelijk zijn om de dagelijkse sleur van het doen van boodschappen via internet tot het verleden te laten behoren."
Omdat hij niet ‘een beetje ondernemer’ kon zijn, zegde Hofwijks medio 1999 zijn veilige ambtenarenbestaan vaarwel om zich te onderwerpen aan de tucht van de markt. Op 15 oktober 1999 werd het bedrijf Boodschappenlijn.nl opgericht. Om te kijken of zijn plannen levensvatbaar waren, benaderde Hofwijks enkele gerenommeerde supermarktketens. Uiteraard ook marktleider Albert Heijn. Dat contact liep op niets uit. Hofwijks: "Ahold heeft een duidelijk standpunt: men wil alles in eigen beheer doen. Ik had mijn idee volkomen ondergeschikt moeten maken aan het AH-concept. Terwijl ik graag een pure player, een e-ondernemer, wilde blijven. Ik ben daarop naar Unigro de Boer gestapt. Dat klikte wel. Zij zagen wat in het concept."
Uiteraard had Hofwijks al onderzocht wie zijn potentiële klanten waren: tweeverdieners en mensen die omdat ze afhankelijk zijn van zorg niet in staat zijn om zelf regelmatig naar de supermarkt te gaan. Hofwijks ging op zoek naar het broodnodige kapitaal. Dat wist hij te bemachtigen bij het ministerie van Economische Zaken en bij twee particuliere investeerders, Maxima Investment en Human Capital Development Fund. Bij het ministerie deed hij met succes een beroep op de regeling ‘Credieten voor elektronische dienstenontwikkeling’ (Credo). Hier kan elke ondernemer die een internetbedrijf wil starten gebruik van maken, als hij tenminste aan een aantal voorwaarden voldoet. Zo moet het toekomstige bedrijf een dienst aanbieden die nieuw is voor Nederland. Bovendien mag via Credo ten hoogste veertig procent van het benodigde kapitaal worden binnengehaald, waarbij het minimumbedrag twee ton is en het maximum vier miljoen. Boodschappenlijn voldeed aan de criteria. Want in die tijd had Albert Heijn het plan voor z’n eigen elektronische winkel (James) nog niet gelanceerd. Boodschappenlijn.nl was derhalve, weliswaar vooralsnog op papier, de eerste virtuele supermarkt.
Roy Hofwijks: "Hiermee hadden we ons zaaikapitaal binnengehaald. Met 1 miljoen gulden konden we beginnen. Onze financiers stelden als eis dat we binnen een bepaalde termijn de eerste tien klanten foutloos moesten bedienen. Dat lijkt heel weinig, tien klanten, maar er kan van alles fout gaan. Bestellingen kunnen incompleet zijn, of de spullen wordt bezorgd als er niemand thuis is, ze zijn te laat, of ze staan op het verkeerde adres. Pas als logistiek alles klopt, kun je online gaan."
Hofwijks zocht ook contact met Aldipress omdat hij ook boeken en tijdschriften wilde verkopen. Het logistieke bedrijf ALS werd benaderd om de bestellingen verzendklaar te maken, terwijl TPG de pakketten overal in het land zou bezorgen. De toekomstige klanten zouden een bestelling van minimaal 75 gulden moeten doen, die tegen 7,50 gulden bezorgkosten overal in het land aan de deur gebracht zouden worden. Helaas zaten er alleen ‘droge kruidenierswaren’ – zoals bier, koffie en wasmiddelen – in het assortiment. Ook diepvriesartikelen konden worden besteld. Verse producten echter niet.
Trage software
Aan fraaie plannen geen gebrek, aan de uitvoering ervan schortte het echter vrijwel onmiddellijk. Want op 28 februari 2000, de dag dat Boodschappenlijn.nl officieel online ging, bleek al direct dat de software problemen veroorzaakte. Hofwijks: "We kregen klachten van bezoekers dat de site veel te langzaam was. Ook traden er regelmatig storingen op. Om die te verhelpen moesten we veelvuldig de hulp inroepen van een programmeur. Dat begon dus al snel in de papieren te lopen."
De bezoekers van de site hadden nog een punt van kritiek: ze misten de verse artikelen. Die moesten er absoluut aan worden toegevoegd. Helaas kon Boodschappenlijn.nl niet aan deze wens voldoen, zo lang pakketvervoerder TPG de bestellingen bezorgde. Voor veel potentiële klanten was dit reden om af te haken.
De stemming op de burelen van Boodschappenlijn.nl werd er niet vrolijker op. Roy Hofwijks: "We maakten gebruik van de software van Intershop. Alle andere software hadden we al getest, dus we wisten zeker dat er niets bij was dat voor ons geschikt was. We waren volledig afhankelijk van Intershop. Het bedrijf zegde toe betere software te leveren, dat zou echter vier maanden duren. Vier maanden�.op internet staat dat gelijk met twee jaar. Veel te lang dus." Gelukkig kwam Hofwijks in contact met softwareproducent Pluriform in Veghel. Die bleek datgene te kunnen produceren dat Boodschappenlijn.nl nodig had. Helaas kostte het ook bij Pluriform nog zo’n twee maanden voordat de software beschikbaar was.
Hofwijks: "Dat waren rampzalige maanden. Klanten haakten af omdat ze de site te traag vonden. Hierdoor draaiden we minder omzet dan we hadden verwacht. Voor onze geldschieters was dut het signaal om pas op de plaats te maken."
De moeilijkheden waarmee Boodschappenlijn.nl te kampen had, waren niet uniek. Menige internetondernemer krijgt problemen met de software. Hofwijks: "Ik ben ervan overtuigd dat Albert Heijn met James hetzelfde heeft meegemaakt. Maar het is natuurlijk wel een verschil of je onderdeel bent van de multinational Ahold of dat je als bedrijfje met zes mensen opereert vanuit een kantoortje in Amsterdam Zuidoost. Want wat deed Ahold? Die kocht voor 75 miljoen dollar de Amerikaanse internetsupermarkt Peapod. Daarmee kocht men niet alleen maar een bedrijf, maar wat nog veel belangrijker is, men haalde de broodnodige technologie en kennis binnen."
Duikvlucht
De opgestoken duimen van Nina Brink. Wie kent ze niet? Roy Hofwijks zeker, want op het moment dat het aandeel Word Online razendsnel kelderde, ging voor Boodschappenlijn definitief het licht uit. "In juni was de nieuwe software geïnstalleerd. Maar op dat moment stortte de internetmarkt in. Terwijl ons risicokapitaal op was. We hadden dringend geld nodig."
Boodschappenlijn.nl zat in de klassieke fuik waarin veel beginnende bedrijven belanden. Na de startfase, die al het nodige kapitaal kost, moet de onderneming worden uitgebouwd tot een schaal waarop de levensvatbaarheid is gegarandeerd. En dat gaat doorgaans gepaard met hoge kosten. Hofwijks: "We hadden eindelijk de juiste software. We konden daardoor een virtuele supermarkt laten draaien die aan de wensen van de klanten voldeed. Nu moesten de klanten nog worden binnengehaald. Dat is een kwestie van marketing. En daarvoor hadden we veel geld nodig."
Geld dat er dus niet kwam. Want de neergang van Word Online bleek het begin te zijn van een rigoureuze duikvlucht die de gehele nieuwe economie trof. Hofwijks probeerde van alles om aan geld te komen. Hij benaderde investeerders als Gorilla Park en Amstel Vision, maar overal ving hij bot. Ook probeerde hij supermarktconcerns te bewegen geld in het project te steken. "Ik ben bij Laurus geweest. Ze vonden het razend interessant, maar daar bleef het bij. Ze lieten me weten dat ze nog niet toe waren aan een winkel op het web. Het was duidelijk dat ze de mogelijkheden van online boodschappen doen nog niet goed hadden doordacht. Maar er was ook iets anders. Veel winkels van Laurus zijn franchisezaken. En een franchisenemer die een fors bedrag moet betalen om de winkelformule te mogen voeren, zit natuurlijk niet te wachten op een webwinkel die er uiteindelijk toe zal leiden dat er minder klanten naar zijn zaak komen."
De neergang van Boodschappenlijn.nl was definitief ingezet. Roy Hofwijks restte slechts, zoals elke ondernemer die het water aan de lippen staat, de gang richting de schuldeisers. Viel er nog wat te regelen? Wilden ze er eventueel nog extra geld insteken? Niet dus. Ze bleken nog maar één ding te willen: de stekker eruit trekken. Hetgeen geschiedde. Op 11 december 2000 moest Hofwijks surseance van betaling aanvragen. Na overleg met de curator, die de situatie als hopeloos betitelde, werd drie dagen later het faillissement uitgesproken. Het was een bittere pil voor Roy Hofwijks. "Ja, uiteraard. Vanaf eind 1996 had ik het idee voor een virtuele supermarkt. Na drie jaar ploeteren kon ik er in 1999 eindelijk mee aan de slag. Als dan na amper een jaar de zaak instort, is dat natuurlijk heel bitter."
Zoals wel vaker gelooft ook deze internetondernemer, ondanks het roemloze einde, nog steeds heilig in de levensvatbaarheid van zijn plannen. "We hadden zoals alle internetbedrijven hoge aanloopkosten, maar in tegenstelling tot menige andere dotcommer maakten wij vanaf de eerste klant al winst. Per bestelling haalden we een bruto winst van zo’n twintig procent. Ook hadden we een lage burning rate van vijftigduizend gulden per maand. Bij andere dotcommers liggen die vaste kosten vaak tien maal zo hoog."
Was het dan alleen maar rozengeur en maneschijn? Hofwijks: "Natuurlijk niet. De klanten hapten niet toe, dat was ons probleem. Op het hoogtepunt werd de site door zo’n tweeduizend mensen per dag bezocht. Maar bezoekers zijn nog geen klanten. We hadden zeshonderd klanten per dag nodig. Dat waren er helaas maar gemiddeld vijftien tot vijfentwintig. Om meer klanten binnen te halen, hadden we geld nodig. En dat bleef dus uit."
Wrang
Hofwijks had gelukkig weinig tijd om bij de pakken neer te zitten. Want al vrij snel na het faillissement werd hij via de curator benaderd door een levensmiddelengroothandel in Rotterdam. Of hij bereid was om een concept te ontwikkelen waarmee het bedrijf binnen enkele maanden online kon gaan? Natuurlijk wilde Hofwijks dat. En dus vond hij zichzelf op de eerste werkdag van 2001 terug achter een bureau in de Rotterdamse Waalhaven. En met hem vier van de zes werknemers die hem terzijde stonden bij Boodschappenlijn.nl. Waarom slechts vier van de zes? Hofwijks: "Omdat dit bedrijf met onze komst kennis wilde inkopen om online te kunnen gaan. Wij hadden in ons bedrijf ook een logistiek manager en een marketingmanager. Maar daar heeft een levensmiddelengroothandel uiteraard geen gebrek aan."
Pikant is wel dat Hofwijks in de laatste dagen van Boodschappenlijn.nl, toen hij op zoek was naar partners die hem uit de financiële nood konden helpen, ook bij de Rotterdamse levensmiddelengroothandel aanklopte. Helaas weigerde het bedrijf met hem in zee te gaan. Enkele weken later, toen de virtuele supermarkt inmiddels ter ziele was, wilde men echter wel de failliete boedel overnemen. Is dat niet wrang?
Het stellen van deze vraag leidt voor het eerst in de twee uur dat Hofwijks enthousiast aan het woord is, tot een moment van stilte. "Tja, is dat wrang? Op het moment dat je overal nul op rekest krijgt, sta je niet te juichen. Daar wil ik het bij laten." Waarna Hofwijks als een onvervalste positivo overgaat op de voordelen om ‘als ondernemer in dienst van een bedrijf te zijn’. Want laat daarover geen misverstand bestaan, hij voelt zich nog steeds ondernemer. "We zijn nagenoeg met de gehele oude ploeg overgenomen. We zitten hier in een apart kantoor. Binnen drie maanden moeten we ervoor zorgen dat onze opdrachtgever online is. Eigenlijk voelen we ons een bedrijf binnen een bedrijf."
Blijft over de vraag hoe het nu verder moet met e-commerce? Hofwijks laat duidelijk zijn eigen ervaringen meespelen als hij antwoord geeft. Hij, de ondernemer, die zijn op consumenten gerichte dienst zag mislukken, is nu bezig zijn product aan te passen voor een groothandel die andere ondernemers als klanten heeft. "Business to business gaat heel groot worden. Bedrijven zijn altijd bezig om hun kosten te drukken. Internet kan ze daarbij helpen. Voor business to consumer zie ik het somberder in. "Kleine bedrijfjes zullen het niet meer op eigen kracht redden. De tijd van de pure players is voorbij. Ik zie meer in allianties van internetbedrijven met ondernemingen uit de oude economie. Die kunnen overleven. Maar alles valt of staat met de wil van de consument om online goederen en diensten af te nemen. En op dat punt hebben we nog maar weinig bereikt. Voordat de brede massa over gaat op e-commerce, is er eerst een cultuuromslag nodig."
Een schuld van 1,2 miljoen
De afwikkeling van het faillissement van Boodschappenlijn.nl is op dit moment in volle gang. Op 12 januari stuurde curator mr. C. van de Meent zijn eerste openbare verslag naar de rechtbank. Daaruit blijkt dat in de laatste maanden van zijn bestaan de virtuele supermarkt grote gelijkenis met een bodemloze put vertoonde. Tegenover maandelijkse uitgaven van 50.000 gulden stonden een schamele 10.000 gulden aan inkomsten.
De schuldeisers hebben een gezamenlijke vordering van zo’n 1,2 miljoen gulden op Boodschappenlijn.nl. Hierbij zit nog niet de vordering van de belastingdienst en de bedrijfsvereniging. Volgens opgave van de curator is een van de grootste schuldeisers het ministerie van Economische Zaken (drie ton). Het is het bedrag dat Boodschappenlijn.nl als financiële ondersteuning uit de Credo-regeling kreeg. Volgens een woordvoerder van het ministerie is het onvermijdelijk dat bij een regeling die startende interbedrijven subsidieert er wel eens iets mis gaat. "Met zo’n regeling loop je risico’s. Als die er niet zouden zijn, dan had je ook de regeling niet nodig."
Een andere grote schuldeiser is, onvermijdelijk bij een internetbedrijf, KPN Telecom (twee ton). Boodschappenlijn.nl had een rekening bij de Rabobank in Amsterdam. Deze rekening vertoont een negatief saldo van 11.586,71 gulden.