Ze leveren het machinepark voor de chipbakkers. Zonder hen geen Xeons, Pentiums, Athlons en Durons. Nu het al maanden slecht gaat met de halfgeleiderverkoop, draaien de leveranciers van chipproductieapparatuur automatisch ook belabberd. Het eind van de tunnel lijkt steeds verder op te schuiven. Toch bereiden sommige, waaronder Asml, zich al strategisch voor op het herstel ‘dat vroeg of laat moet komen’.
De chipmakers, onder aanvoering van Intel en rivaal AMD, voelen het al maanden in hun portemonnee. Hetzelfde geldt voor de leveranciers van de machines om de chips te ‘bakken’. Zij zitten aan het begin van de chipketen en zien hun orderportefeuilles bijna dagelijks slinken. Een blik op de resultaten van de belangrijkste spelers spreekt boekdelen.
| Computable publiceert om de week een overzicht van een ict-segment. Wie zijn de sterke spelers, waar zitten de zwakke broeders, en welke kansen heeft de branche ondanks de economische malaise? |
Het Amerikaanse Applied Materials, wereldwijd de grootste producent van gereedschap voor het maken van computerchips, boekte het afgelopen kwartaal met 28,5 miljoen dollar 95 procent minder nettowinst dan de 603,8 miljoen over dezelfde periode een jaar eerder.De Japanse giganten, waaronder Canon en Nikon, konden vorig jaar nog rekenen op goedgevulde orderportefeuilles. Sindsdien is het ook voor hen louter inleveren geblazen. Nikon houdt over het huidige boekjaar 2001/2002 rekening met een bijna 50 procent lagere nettowinst van 55,3 miljoen euro. Canon heeft zijn winstverwachting voor dit jaar teruggeschroefd van 171- naar 146 miljoen euro. Belangrijkste reden: het zal geen 340 maar 320 tot 330 ‘etsmachines’ voor chipproductie verkopen. Dat scheelt een slok op een borrel; een beetje chipmachine kost al gauw miljoenen guldens.
Paradepaardje
In Nederland is de gezondheidstoestand van de leveranciers van chipgereedschap al niet veel beter. BE Semiconductor (Besi), dat systemen voor de assemblage van chips produceert, boekte het afgelopen kwartaal 2,8 miljoen euro nettoverlies. Het ontslaat daarom de komende maanden 180 medewerkers. ASM International (Asmi), producent van productieapparatuur voor chips, gaat het nog slechter. Het boekte het derde kwartaal 12,7 miljoen euro verlies en krimpt daarom de komende maanden het personeelsbestand in met 10 tot 15 procent. Vorig jaar boekte Asmi rond dezelfde tijd nog een nettowinst van 27,6 miljoen euro.
Grotere broer Asml, die te boek staat als het paradepaardje van de Nederlandse chipindustrie, lijkt op het eerste gezicht ook al bezig met een gang bergafwaarts. Na de euforie over het recordaantal verkochte chipmachines (368) in 2000 en de hooggespannen verwachtingen voor dit jaar (Asml rekende begin dit jaar op de verkoop van vierhonderd tot 440 chipmachines) is ook hier de klad erin gekomen. In Veldhoven mogen ze inmiddels in hun handen knijpen als ze dit jaar zo’n driehonderd machines verkopen, ongeveer het minimale aantal om break even te draaien. Dat heeft consequenties voor de resultaten. Het concern noteerde over de eerste helft van dit jaar 96 miljoen euro verlies, tegen 149 miljoen nettowinst over dezelfde periode vorig jaar.
Topman Doug Dunn heeft zijn hoop op herstel van de afzetmarkt, die eerst voor het vierde kwartaal van dit jaar in zijn agenda stond, opgeschoven naar de tweede helft van volgend jaar. Dus doet Asml wat vrijwel al zijn concurrenten doen: mensen op straat zetten om de kosten te drukken. In totaal gaat het om 17 procent van het totale personeelsbestand, ofwel 3400 banen.
Tot overmaat van ramp leverde de overname van de Silicon Valley Group (SVP), die voor Asml de deur naar chipgigant Intel open zette, niet direct het gewenste rendement op. De kersverse Amerikaanse partner kampt met technologische tegenslag: het lukt maar niet om Intel de nieuwe Micrascan V-machines op tijd en zonder technische mankementen te leveren. Deze machines kunnen 0,13-micronchips produceren, waardoor meer onderdelen op één chip te plaatsen zijn dan bij de huidige 0,18 microntechnologie. Het ‘incident’ liep zo uit de hand dat Intel ging flirten met het Japanse Nikon.
Eerste rang
Toch schuilt in technologische vernieuwing Asml’s kracht. Vandaar ook dat het met man en macht zijn budget voor onderzoek en ontwikkeling op peil wil houden. De firma claimt met zijn 300 millimeter wafers zijn belangrijkste concurrenten, Nikon en Canon, voor te zijn. (Applied Materials ‘mist’ in zijn productportefeuille de cruciale lithografische systemen die Asml wel maakt – red.). Volgens Asml zijn de 300 millimeter-machines die de Japanners maken, minder snel en precies. De nieuwe wafertechnologie biedt volgens deskundigen bovendien een gegarandeerd verkoopsucces, omdat over drie tot vier jaar – volgens onder andere Gartner Dataquest – de helft van de chipmachines uit 300 millimeter bestaat.
Door de overname van SVG heeft Asml inmiddels 40 procent van de wereldwijde markt voor chipmachines in handen. De Veldhovenaren willen meer, naar de 70 procent zelfs. Dat moet gebeuren via diversificatie van de eigen chipmachinelijn (niet meer alleen lithografiesystemen, maar bijvoorbeeld ook apparatuur voor het opwarmen en chemisch bewerken van siliciumschijven), en via het gericht overnemen van strategische partners.
Ondanks de huidige malaise in de wereldwijde chipsector wil Asml koste wat het kost op de eerste rang zitten als de chipindustrie de opgaande lijn weer te pakken krijgt. Misschien dat de kleinere broertjes Asmi en Besi daar nog een graantje van kunnen meepikken.
