Het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (GHR) heeft de keus of een loods een schip moet binnenvaren geautomatiseerd. Dit is mogelijk door informatiesystemen slim te benutten. Overigens kunnen de havenbeheerders altijd afwijken van een ‘computeradvies’.
Het GHR beheert zo’n honderd kilometer vaarweg. Dat begint al op zee; elk schip moet zich 24 uur voor binnenkomst melden. Dit gebeurt via Edifact. De informatie is van belang voor drie systemen: gevaarlijke stoffen, verkeersbegeleiding en tariefafhandeling. Deze applicaties zijn destijds gebouwd door de eigen it-afdeling, een groep van 120 mensen, van wie ongeveer de helft wordt ingehuurd.
Onhoudbaar
Nog niet zo heel lang geleden telde de organisatie 126 afdelingen met elk een eigen it-structuur. Er waren meer dan honderd applicaties, die alle hun eigen onderhoud nodig hadden. "Dat werd onhoudbaar", zegt Chris van de Weerd, it-manager van de afdeling Verkeersmanagement. "We zijn dan ook begin dit jaar overgegaan van een afdelingsstructuur naar een procesorganisatie."
Binnen het bedrijf draait alleen maar maatwerk, vanwege de zeer specifieke toepassingen. "Wij zijn de belangrijkste haven ter wereld en dat willen we blijven. Dat betekent dat je heel vaak het voortouw moet nemen, ook op applicatiegebied", zegt Van de Weerd. Bij de overgang naar een procesorganisatie is de structuur van de automatisering eveneens onder de loep genomen.
De drie databases (gevaarlijke stoffen, verkeersbegeleiding en tarifiëring) zijn geconsolideerd. De volgende stap was de bouw van een programma dat al die gegevens kan analyseren. "Uit zesentwintig oplossingen hebben we die van Computer Associates gekozen, omdat dit bedrijf zich als partner wilde opstellen en een technisch goede oplossing bood. Al het programmeerwerk voor het kennissysteem is bijvoorbeeld door CA gedaan."
Analyses
Recent heeft CA zijn 1244 softwareproducten hergegroepeerd in zes productgroepen, waaronder Cleverpath. In deze groep zit de software voor webportalen en analyses. Cleverpath Aion is gereedschap voor de bouw van kennissystemen op basis van regels, voorschriften en werkprocedures. Aion is gebruikt om iets nuttigs te doen met de historische gegevens, streefwaarden en -normen, bedrijfsregels en informatie van binnenkomende schepen.
Zodra een zeereus zich meldt, wordt informatie over grootte, land van herkomst en aard van de vervoerde stoffen vastgelegd. Het kennissysteem analyseert alle gegevens, inclusief bijvoorbeeld beschikbaarheid van loodsen (die overigens zelfstandige ondernemers zijn), en suggereert vervolgens of een bepaald schip wel of niet een loods aan boord moet nemen om de Nieuwe Waterweg te mogen opvaren, of dat een bepaalde signaalvoering volstaat. "We kunnen niet op elk schip een loods zetten. We hebben dus altijd al een keuze moeten maken. Met dit kennissysteem gebeurt dat op betere gronden, zodat het veiliger wordt op de vaarwegen. Er kunnen trouwens altijd argumenten zijn om het advies van het systeem niet op te volgen. Daarom blijft de uiteindelijke beslissing altijd een menselijke, van de betrokken havenautoriteit."
Inmiddels is het systeem operationeel voor chemicaliëntankers. Nu zijn de containerschepen aan de beurt. Dergelijke vaartuigen hebben een zeer gevarieerde lading. Sommige hebben wel vijfhonderd verschillende gevaarlijke stoffen aan boord. Het kennissysteem moet dan ook worden uitgebreid met de mogelijke interacties van die stoffen.
Een andere toepassing is de bepaling of een schip al dan niet gecontroleerd moet worden. "We hebben vijfenveertig controleurs in dienst en die willen we doelmatiger inzetten. Dat kan door een analyse te doen op alle beschikbare informatie", meent Van de Weerd.
Vidiwalls
In het gebouw van GHR is de controlepost gehuisvest, met een prachtig uitzicht op de haven. Twee vidiwalls domineren de ruimte. Op de schermen is de plattegrond van de haven te zien inclusief de schepen die zich er bevinden. Een muisklik op een vaartuig laat meteen zien welke informatie aan dat schip is verbonden.
De meldkamers van politie en brandweer komen in dezelfde ruimte. Voor het eerst werken medewerkers van die drie meldposten fysiek in één ruimte. Alle gegevens worden met elkaar gedeeld. Bij een dreigende calamiteit kunnen betrokkenen rechtstreeks met elkaar overleggen en beschikken ze over eenduidige informatie.
Op de vidiwalls zijn ook de binnenvaartschepen zichtbaar, maar een muisklik levert hier niet veel informatie op. Die gegevens, over het schip zelf, de soort stoffen die worden vervoerd en dergelijke, zijn wel bekend bij Rijkswaterstaat. Door de Wet Bescherming Persoonsgegevens kunnen die systemen niet zomaar aan elkaar gekoppeld worden. "Toch is het voor ons ook van levensbelang om te weten wat de inhoud is van bijvoorbeeld een Rijnaak die onze haven doorkruist. We zijn dan ook met Rijkswaterstaat bezig dit op te lossen."
Alle systemen zijn dubbel uitgevoerd, zodat bij falen van een systeem het andere meteen alles kan overnemen. Alleen van de meldkamer zelf is er maar één, op de twintigste verdieping van het GHR-gebouw. "We dachten dat we daar mooi zaten", zegt Van de Weerd, "maar 11 september werpt een ander licht op deze locatie. Daar moeten we nog diep over nadenken, hoe we een eventuele uitwijk kunnen regelen."
