Het gekrakeel in de webkolommen van Emerce, kort na het verschijnen van twee boeken over het internetbedrijf Bit Magic, is typerend voor de ruzieachtige nasleep die een mislukte samenwerking tussen zakenvrienden vaak kenmerkt.
Op zoek naar de heilige graal’ is het verhaal van ex-directeur Michiel Frackers over zijn vallen en opstaan als ondernemer. ‘Blink’ is een sleutelroman in Dilberteske stijl over het reilen en zeilen bij Bit Magic van de hand van diens voormalige editor Francisco van Jole. Zoals altijd associëren kissebissende partners succes vooral met zichzelf en wijten ze mislukkingen vooral aan omstandigheden.
In ‘Op zoek naar de heilige graal’ vertelt Frackers hoe hij als werkloze communicatiewetenschapper het idee krijgt om een goedkope en gebruikersvriendelijke internetprovider op te zetten. Hij verhaalt over de moeizame zoektocht naar partners en investeerders en over de talrijke problemen en blunders die vooraf gaan aan de oprichting van Planet Internet in 1995. Er zijn smakelijke anekdotes over Frackers die als groentje in de wereld van geld en bedrijven keer op keer zijn neus stoot.
De hardste les komt ongetwijfeld van KPN’s whizzkid Marc van Velzen, op het moment dat KPN zich bereid heeft verklaard mee te doen aan Planet Internet. ‘Ik ontwaar wel altijd veel stof rond je, maar er komt weinig uit je handen’, zo houdt hij Frackers voor. Verbouwereerd antwoordt deze dat hij als pril afgestudeerde een stap-voor-stap draaiboek van KPN verwacht om zijn idee voor Planet Internet in praktijk te kunnen brengen. ‘Dat draaiboek van hoe je een bedrijf op poten zet, bestaat helemaal niet. Dat schrijven we hier en nu’, repliceert daarop Van Velzen.’ De ruw wakker geschudde Frackers schrijft dat hij daarop besluit zijn handen uit de mouwen te gaan steken om zijn idee handen en voeten te geven.
Eenzelfde harde leerschool ervaart hij in zijn ontwikkeling als manager. Frackers beschrijft zijn leiderstijl in de beginfase van Planet Internet als beukmanagement: rammen en dingen doordrukken op basis van je machtspositie. Dergelijk ‘beukmanagement’ werkt, constateert hij, maar heeft als grote nadeel dat je in twee jaar tijd door je personeel heen bent. Dus besluit hij het anders te gaan aanpakken, al laat hij in het midden hoe en wat hij precies verandert.
Van Jole verschijnt ten tonele als Planet Internet hulp nodig heeft bij onder meer het schrijven van een starterspakket voor Planet Internet. Als Frackers in 1997 bij Planet Internet weggaat en zijn geesteskind verkoopt aan KPN, belt Van Jole hem met een idee. Diens vondst – een ‘screensaver’ met commerciële boordschap – wordt uiteindelijk een speciale ‘player’ die een gebruiker kan activeren om daarbij een grapje en een commerciële boodschap te ontvangen. Bit Magic is geboren. Frackers gaat het leiden en Van Jole wordt een soort strategische editor.
In ‘Blink’ heeft de Leider, zoals Van Jole de manager van de fictieve internetonderneming noemt, nog weinig van zijn stijl als beukmanager afgelegd. ‘Blikken gingen steeds bangig rond of bleven strak in het luchtledige hangen om vooral de ogen van de Leider te ontwijken, terwijl de aanwezigen zich in stilte afvroegen wie dit keer door zijn toorn getroffen zou worden.’
Van Jole spaart zichzelf niet en schetst hoe de hoofdpersoon bijkans aan de voeten van de Leider ligt en aanvankelijk ieder woord dat van diens lippen rolt een mythisch gewicht toekent. Hij schetst hoe de internetkoorts iedereen – journalisten en politici incluis – in zijn ban heeft en tot de collectieve blindheid leidt die het ego van de Leider tot groteske proporties doet groeien. Zo denkt de leider na een interview door Daphne Dekkers dat de presentatrice wel gevallen móet zijn voor zijn charmes.
Van Jole’s relaas handelt over zijn ervaringen bij Bit Magic. Maar de geschetste situatie: zelfoverschatting en braniepraat van de leiders en de slaafse navolging door naïeve medewerkers zijn typerend voor het dotcom-tijdperk. Ook de prijswinnende documentaire Startup.com over de inmiddels failliete Amerikaanse internetsite govworks toont hoe internetondernemers, verblind door dollartekens, hun zicht op de werkelijkheid verliezen, maar niettemin een paar honderd medewerkers aan zich weten te binden.
Van Jole schreef een boek dat qua thema boven Bit Magic uitstijgt, omdat het model staat voor een sector en een tijdperk.
Frackers daarentegen schreef een schelmenroman met zichzelf in de hoofdrol. Zijn daden achteraf overziend verwijt hij zichzelf niet te weinig fijngevoeligheid, maar eerder te véél. Hij vindt dat hij eerder op zoek had moeten gaan naar investeerders voor Bit Magic, niet pas toen de techniek levensvatbaar leek en er een businessplan lag. Lef, daar draait het allemaal om, en dat vinden zijn aanhangers ook, blijkens de eerder genoemde webdiscussie. Natuurlijk kun je je afvragen of Frackers niet méér de biechtstoel in had moeten kruipen, waar het ging over zijn managementvaardigheden. Dat zou ongetwijfeld onthullend zijn geweest. Maar het is de vraag of het strookt met Frackers’ ondernemersbloed. Entrepreneurship en een overschatting van het eigen ego lijken nu eenmaal bij elkaar te horen als kip en ei, zo tonen zowel de bedrijfspraktijk als onderzoek daarover aan.
Op zoek naar de heilige graal. Het ware verhaal over geniale nerds, gladde verkopers en gehaaide beleggers achter de internet-hype. Michiel Frackers. Uitgeverij Vassalluci 2001
ISBN 90 5000 076 2. Prijs 13,75 euro.
Blink. Herinneringen aan een dot.com.
Uitgeverij Meulenhoff 2001
ISBN 90 290 7101 x/NUGI 300. Prijs 10,95 euro.
