Het telraam (abacus) wordt algemeen gezien als de voorloper van de computer. Astrologiehulpmiddelen behoren ook tot de voorvaderen, maar een tweeduizend jaar oude calculator blijkt een belangrijke peetvader.
Onderzoekers hebben nu de werking en behoorlijk brede toepassing van een vondst uit de oudheid doorgrondt. Het Mechanisme van Antikythera, dat in 1901 is ontdekt op de zeebodem en stamt uit zo'n 150 tot 80 jaar vóór Christus, heeft wetenschappers al jaren voor een raadsel gesteld. De ruim zeventig fragmenten waren oorspronkelijk deel van een apparaat met zo'n dertig tandwielen, die astronomische functies aangaven.
Het leek dus een variant van de Astrolabe te zijn, een astronomiehulpmiddel dat tevens voorloper was van de sextant. De afgelopen vijftig jaar zijn echter aanvullende conclusies getrokken; onder meer dat het Antikythera-apparaat ook een agendafunctie vervulde. Enkele van de tandwielen volgen namelijk de bewegingen van de zon en maan.
Computeranalyse
Nu is dankzij röntgenonderzoek en computergestuurde analyse en beeldvorming (imaging) de daadwerkelijke functie onthuld. Het blijkt een antieke en relatief complexe analoge computer te zijn, die zijn tijd ver vooruit was. Computerleverancier HP en de Britse röntgenspecialist X-Tek hebben meegewerkt aan de uitgebreide scan en analyse van de fragmenten.
Onderzoekers van HP Labs hebben hierbij hun gepatenteerde reflectietechnieken voor beeldopbouw bijgedragen. Daarbij wordt één scan vanaf vijftig rondom geplaatste punten 'belicht'. Een speciaal programma kan daarna een compleet en beweegbaar beeld opbouwen.
Handleiding
Hierdoor zijn nu twee keer zoveel markeringen ontdekt dan voorheen zichtbaar waren. Aan de binnenkant van enkele samengeperste componenten bleken instructies te staan voor doel en gebruik van het mechanisme.
Het Mechanisme van Antikythera is het meest complexe apparaat uit de oudheid dat ooit is teruggevonden. In Griekse en Arabische geschriften waren al wel verwijzingen naar complexe mechanismen met tandwielen aangetroffen. Het niveau van complexiteit is pas duizend jaar later weer bereikt door Europese klokkenmakers in de Middeleeuwen.
