Gedramatiseerde tv-film over de Baan-broeders boekt opnieuw succes. De uitverkorene heeft een Gouden Beeld gewonnen in de categorie fictie. Deze onderscheiding is de belangrijkste televisievakprijs van Nederland. Kortgeleden won de gedramatiseerde Baan-verfilming ook al de Prix Europe 2006 voor beste tv-drama.
De tv-film opent met een scène midden op de Veluwe. Directeur Peter van der Laan heeft net van zijn financieel directeur te horen gekregen dat de boekhouding van softwarebedrijf Van der Laan een puinhoop is. De opperboekhouder kondigt zijn vertrek aan. Van der Laan sommeert hem uit zijn Mercedes te stappen. "Je gaat maar lopen. Voor mensen die me in de steek laten heb ik geen plek."
De tv-film eindigt opnieuw met een scène midden op de Veluwe. Peter van der Laan probeert Steven, de nieuwe financieel directeur, ervan te weerhouden de lijken in de kast te openbaren. Hij krijgt een vertrekpremie van acht miljoen aangeboden, maar moet dan wel – indien de financiële problemen toch aan het licht komen – de schuld op zich nemen. Steven weigert, waarna Van der Laan tot een wanhoopsdaad komt.
Kaartenhuis
De uitverkorene is een vrije interpretatie van de opkomst en ondergang van softwarebedrijf Baan Company van de broers Jan en Paul Baan. Regisseur Theu Boermans vertelt het verhaal (naar een idee van Kees Prins en scenarist Frank Ketelaar) van de strenggelovige broers Johan en Peter van der Laan, gespeeld door respectievelijk Kees Prins en Pierre Bokma.
Begonnen in een kippenhok in Putten groeit het bedrijf in een paar jaar uit tot een wereldwijd concern met duizenden medewerkers. Het adagium van Johan van der Laan zijn de drie g's: geestdrift, geloof en het gezin. Hij wil ook naar de beurs in Amerika. Alleen dan blijkt dat de boekhouding, die hij zijn broer laat regelen, is gebaseerd op drijfzand. Wanneer de nieuwe financieel directeur, de geniale, pas 26-jarige Steven, dan ook nog Marthe, de oudste dochter van het kinderrijke gezin van Johan van der Laan, bezwangert, ontstaat er een onontwarbare brij van zakenbelangen, privézaken en geloofsopvattingen. Het imperium stort als een kaartenhuis in elkaar, net als Baan Company in 1998.
Kaïn en Abel
Of de godsvruchtige Jan Baan De uitverkorene gezien heeft, mag worden betwijfeld. In zijn autobiografie De weg naar marktleidschap. Mijn leven als ondernemer merkt hij op dat hij weinig vertrouwen meer heeft in de media na alle zijns inziens indianenverhalen die over Baan Company zijn verteld. Naar een Baan-geschiedenis vermomd als aangedikt tv-drama zal hij dan ook niet reikhalzend hebben uitgekeken. Desalniettemin mag het bijzonder heten dat er aan de handel en wandel van een Nederlandse it-onderneming een speelfilm is gewijd.
De productie is een zogeheten telefilm: speelfilms die met overheidssteun primair zijn gemaakt voor televisievertoning. De Vpro zond De uitverkorene dit jaar uit. Het thema waaraan de film moest voldoen was 'inspelen op de actualiteit en hedendaagse thema's en problemen.' Hoewel op de aftiteling staat vermeld dat de film geen documentaire is, maar fictie en dat de makers niet hebben beoogd om personen en gebeurtenissen correct weer te geven, zijn de parallellen met het Baan-debacle overduidelijk aanwezig. Symbolisch is de lokale dominee die in de film vanaf de kansel oproept: 'Koop aandelen Van der Laan en de Heer zal u genadig zijn.' In het echt groeit het aandeel Baan uit tot een volksaandeel. Na de ineenstorting worden vele duizenden gedupeerde Baan-beleggers uit het bevindelijk gereformeerde Putten en omstreken zwaar gedupeerd. Zij hebben nooit juridische actie ondernomen tegen de gebroeders Baan; ze zagen hun verliezen als de wrake Gods.
Hoewel nergens vermeld moet de 'corporate biografie' Baan. Opkomst en ondergang van een softwarebedrijf van Mark Houben en Jeroen Wester, twee journalisten van het Financieele Dagblad, een belangrijke informatiebron zijn geweest. De filmmakers hebben er extra elementen aan toegevoerd, zoals de Kaïn en Abel-achtige verhouding tussen Johan en Peter van der Laan, de problemen die ontstaan wanneer mensen de grenzen van een streng-gereformeerde gemeenschap overschrijden, en de moeizame relatie tussen een rotsvast geloof in God, het idee van rentmeesterschap en de harde wetten van de markteconomie.
De uitverkorende is op dvd (14,99 euro) verschenen en is te bestellen in de webwinkel van de Vpro (www.vpro.nl).
