De ondernemers- en innovatievrijheid in de ict-sector wordt in Nederland beperkt. Een ondernemer, die zaken wil doen met de rijksoverheid, mede-overheden of semi-publieke instellingen zoals scholen en ziekenhuizen, ziet zich al jaren geconfronteerd met allerlei juridische regels, die de contractsvrijheid beperken. De politiek en het openbaar bestuur scherpen de voorschriften voor de ict-inkoop beleidsmatig verder aan. Toch liggen er commerciële kansen voor leveranciers. Dat blijkt uit het zojuist verschenen rapport Zakendoen met de overheid; Public procurement voor ICT- leveranciers.
Alleen al het aanbestedingsrecht is zo complex, dat het tot forse interpretatieconflicten leidt, die steeds vaker voor de rechter komen. Kleine ondernemers en start-ups in de ict-sector vallen vaak buiten de boot. Vervolgens hebben overheidsleveranciers te maken met inkoopvoorwaarden – algemene en ict-voorwaarden – van departementen, provincies en bijvoorbeeld gemeenten. De sector hanteert echter ook nog eigen licentie- en verkoopvoorwaarden. Dit leidt tot conflicten.
Nieuw is dat overheidsorganisaties hun leveranciers confronteren met aanvullende voorschriften voor de inkoop van elektronische systemen en netwerken. De gedetailleerde kaders van het aanbestedingsbeleid zijn niet in formele wetgeving opgenomen, maar in politieke beleidstukken en besluiten zoals moties, plannen en programma’s. Hierbij gaat het in het bijzonder om het Actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV), waarin open standaarden en open source software centraal staan.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Verder is er sinds januari een duurzaamheidscomponent aan overheidsinkoop verbonden. Het beleidsprogramma Duurzaam Inkopen stimuleert overheden om milieu- en sociale aspecten mee te nemen bij de inkoop van producten en diensten. Toch zijn er nog steeds marktkansen voor ict-bedrijven die zaken willen doen met een Nederlandse overheidsorganisatie. Daarbij is kennis van het aanbestedingsbeleid van groot belang.
Zo zijn overheidsorganisaties tegenwoordig verplicht volgens het ‘pas toe of leg uit’-principe te handelen bij ict-opdrachten voor het toepassen van open standaarden bij nieuwbouw, verbouw of contractverlenging. Nederland heeft gekozen voor een strikte en restrictieve omschrijving. Het Forum Standaardisatie en het College Standaardisatie beheren twee lijsten met open standaarden: een lijst met open standaarden voor ‘pas toe of leg uit’ en een lijst met veelgebruikte open standaarden. Dit principe biedt leveranciers de mogelijkheid om aan te geven waarom zij in een concreet geval niet aan een open standaard kunnen voldoen.
Open source software
Als een overheidsorganisatie computerprogramma’s inkoopt, is uitgangspunt tegenwoordig dat bij ‘gelijke geschiktheid’ open source software de voorkeur verdient, aldus het Actieplan Nederland Open in Verbinding. Ook dit levert kansen op, want dit criterium is breed en kent uiteenlopende aspecten. Bij vergelijking moeten alle aspecten van de software meegenomen worden, naast de traditionele, technische aspecten van een computerprogramma (functionaliteiten, compatibiliteit met andere software, kwaliteit van de code, beschikbaarheid documentatie) ook economische en bijvoorbeeld juridische aspecten.
Bij licenties voor ppen source software ontbreken per definitie essentiële rechten voor gebruikers. Zo krijgen zij geen garantie en vrijwaring en sluiten de rechthebbenden op de softwarecode hun aansprakelijkheid geheel uit. Economische aspecten hebben betrekking op de kosten. Een juiste berekening van de tco bestaat uit het saldo van alle kosten die aan een softwarepakket gerelateerd zijn voor het economisch eigendom.
Trends
– Uit formeel oogpunt wordt het voor ict-leveranciers ingewikkelder en duurder om zaken te doen met Nederlandse overheidsorganisaties door de regel- en proceduredruk (administratieve lastenverzwaring).
– Tegelijkertijd wordt het zakendoen soms inhoudelijk beperkter. Dat komt doordat overheidsorganisaties de voorkeur geven aan producten die voorzien zijn van ‘open´ technische standaarden. Daarnaast willen zij graag computerprogramma’s die gratis zijn en die met de broncode worden geleverd. Voor beide geldt echter de voorwaarde dat de software ‘even geschikt’ moet zijn als softwarecode die op basis van andere bedrijfsmodellen wordt aangeboden.
– In principe komen alleen ict-leveranciers in aanmerking die kunnen bewijzen dat zij maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Over het rapport
Zakendoen met de overheid; Public procurement voor ICT-leveranciers, Amsterdam, 2010, 26 pagina’s is een rapport van bedrijfsjurist en industrieanalist Mr. Victor de Pous.
