GroenLinks maakte afgelopen vrijdag een aantal voorstellen bekend die moeten leiden tot een transparantere overheid. De dertig jaar geleden in werking getreden Wet openbaarheid van bestuur (Wob) zou tot onvoldoende openbaarheid leiden over het reilen en zeilen van overheidsinstanties. Die zijn te terughoudend bij het op eigen initiatief openbaar maken van informatie en Wob-verzoeken kennen teveel drempels.
Daarom stelt Groenlinks voor het recht van burgers op toegang tot overheidsinformatie als uitgangspunt te nemen. Daarbij horen onder meer een nieuw in te stellen onafhankelijke toezichthouder en duidelijke afspraken over wat wel en wat geen vertrouwelijke informatie blijft.
Wat mij betreft een goed initiatief, zij het dat dit een compleet andere aanpak vraagt dan de huidige werkwijze van de overheid. Gezien het aantal openbare overheidsdocumenten is van pro-actieve openbaarmaking op dit moment nog nauwelijks sprake.
Voor zover er al sprake is van actieve openbaarmaking vanuit overheidsinstellingen blijkt dit lang niet altijd vlekkeloos te verlopen. Dat wordt bijvoorbeeld aangetoond door de privacygevoelige informatie die regelmatig in de gemeentelijke archieven vindbaar is. Het digitale register dat GroenLinks voorstelt kan wellicht eenheid brengen in de wijze waarop gemeenten informatie openbaar maken. Daarbij is gezien de fouten die nu vaak gemaakt worden niet alleen een toezichthouder nodig die openbaarmaking bevordert, zoals GroenLinks voorstelt. Toezicht op de naleving van de Wet bescherming persoonsgegevens bij een dergelijk digitaal register is minstens zo belangrijk. Daar hebben we gelukkig het College Bescherming Persoonsgegevens voor, zij het dat die wel wat opschaling qua capaciteit zou kunnen gebruiken als dit plan doorgang vindt.
Een ambitieus voorstel dus dat GroenLinks vandaag presenteerde. Het is een prachtig plan, maar dermate verschillend van de huidige situatie dat ik weinig veranderingen verwacht vóór de veertigste verjaardag van de Wet openbaarheid van bestuur.
Zelf heb ik de wet heel vaak nodig, omdat het zo schort aan de actieve openbaarmaking. Ik verwacht ook dat dit nog een uphill battle gaat worden. Ondertussen is er een sterke tegenbeweging gaande. De PvdA heeft de wet zeer effectief geprobeerd te dwarsbomen door de termijn voor beslissen van 2 weken op te rekken naar effectief 8 weken. Dat begint nu zijn uitwerking te krijgen, want overheidsinformatie voor procedures en journalistiek is ontoegankelijk geworden en komt veel te laat.
Ondertussen is het heffen van leges en kosten een nieuwe sport. Daardoor zien mensen af van het vragen van informatie. Het gevolg: in Nederland wordt nagenoeg niet gewobt. Uit een jaarlijks overzicht blijkt dat in de VS per 100.000 70 maal vaker wordt gewobt dan in Nederland. Ondertussen wordt nu al steen en been geklaagd.
Dat zal dan ook nog wel gaan veranderen, er ligt al een gerechtelijke uitspraak dat leges op basis van WOB verboden is.