Als een industrie volwassen wordt, treedt doorgaans een 'commoditisering' op. De producten van de industrie worden min of meer standaard, dat wil zeggen: de producten van die diverse producenten worden onderling goed vergelijkbaar of zelfs hetzelfde. Daarnaast gaan de productieprocessen van de producenten ook steeds meer op elkaar lijken. Het gevolg van commoditisering is prijsconcurrentie, en daarvan is het gevolg dat het 'consumer surplus' (het verschil tussen de kosten van productie en de waarde voor de consument van het product) van de producent naar de consument verschuift. De consument betaalt niet meer wat het product voor hem waard is, maar slechts de productiekosten. Is het bovenstaande ook in de bedrijfs-ict aan de hand?
Tot op grote hoogte wel. Het grootste deel van de makkelijk te automatiseren bedrijfsprocessen is inderdaad inmiddels geautomatiseerd. De kennis van computers, automatisering, software-ontwikkeling en -beheer, enzovoort is veel meer verbreid dan twintig of dertig jaar geleden. Het is bovendien veel makkelijker geworden nieuwe software-oplossingen te verwerven: dertig jaar geleden was er nauwelijks een andere mogelijkheid dan het probleem zelf uitzoeken en een oplossing als maatwerk bouwen, terwijl tegenwoordig nieuwe oplossingen razendsnel als component (soms zelfs Open Source), pakket of cloud-service op de markt komen, terwijl bovendien de kennis sneller wordt verspreid.
Als dit waar is, dan zijn de tijden van de waanzinnige winsten in onze sector voorbij. En niet alleen van de waanzinnige winsten, maar ook van de dito salarissen.
Kan de producent dit proces van commoditisering dan niet keren of remmen? Jawel, dat kan. Hij kan bijvoorbeeld proberen het product bijzonder of uniek te maken (in ieder geval in de ogen van de klant) en daarvoor extra geld te vragen (de premium-brand benadering). Hij kan ook proberen de branche te beschermen door blokkades op te werpen tegen nieuwe toetreders en maatregelen te nemen tegen leveranciers die 'onder de prijs werken' (dat wordt dan meestal 'dumpen' genoemd).
Maar of deze trucs lukken hangt af van het soort product (bij modegevoelige artikelen is een premium-benadering veel eenvoudiger dan bij 'gewone' producten), en als men bescherming tegen concurrenten wil is hulp van de overheid noodzakelijk.
In de ict-sector, zeker als het om de bedrijfs-it gaat, levert dit niet veel op. Bescherming door de overheid is (gelukkig) nauwelijks aan de orde. De premium-strategie wordt wel geprobeerd door sommige software-leveranciers, en in de consultancy-tak door de duurdere consultancy-bedrijven, maar als dat niet vergezeld gaat van een een echte meerwaarde, levert deze route op iets langere termijn toch niet veel op.
Maar zorgt de, inderdaad snelle, technologische verandering dan niet voor een soort permanente premium-product? Kan je niet steeds door nieuwe technologie te gebruiken zorgen dat je iets extra’s toevoegt, en dus een hogere prijs vragen?
Ja, dat kan, maar vooral als het gaat om nieuwe mogelijkheden voor it. De komst van het internet en het web is een goed voorbeeld: dat schiep (en schept nog steeds) nieuwe mogelijkheden voor automatisering om bedrijven of consumenten ten dienste te zijn. En dat geeft veel werk. Maar de kern-applicaties van bedrijven worden daar meestal niet zo erg door geraakt (en dat is maar goed ook, want anders zou de drempel voor vernieuwing veel hoger zijn).
Oude systemen vernieuwen alleen maar om het vernieuwen komt zelden voor. Ja, op een gegeven moment is een legacy-systeem dusdanig dichtgegroeid dat het volkomen onveranderbaar is geworden, en dan moet het dus worden vervangen bij de eerstvolgende wijziging (en ook dan proberen we het nog uit te stellen). Maar dat komt niet zo heel vaak voor.
Tot voor kort was de commoditisering van it verborgen. De beweging was er wel, maar men maakte zichzelf wijs dat er ondanks de grootschalige implementatie van pakketten en dergelijke toch nog steeds veel strategische waarde in de dure ict zat. Met de komst van cloud-based it is de commoditisering expliciet: men gebruikt nu via de cloud vrolijk precies dezelfde business-software als de concurrent. Niks te 'strategisch voordeel', gewoon kosten besparen.
Dat laatste geeft gelijk ook aan waar de schoen zal wringen: er is natuurlijk veel werk in de overgang naar de cloud based services, maar geen bedrijf zal daar veel geld in de vorm van maatwerk of consultancy aan uitgeven. Immers: men wil graag op de kosten van licenties en beheer besparen, maar niet om vervolgens het aldus bespaarde geld weer uit te geven aan maatwerk, 'customising' en 'advies'.
En zo zijn er meer ontwikkelingen: games, semantic web, mobiele revolutie. Prachtig, vernieuwend, en ook werk genoeg, maar de gouden tijden zijn over. Denk ik.
