Met de aanstelling van Maarten Hillenaar, januari 2009, als CIO Rijk was een van zijn eerste opgaven om de governance op orde te brengen. Naar aanleiding van de overschrijdingen van de ict-projecten bij het Rijk had de Tweede Kamer aangedrongen op het aanstellen van een Rijks-CIO en een cio per departement, die vooral moest fungeren als ‘bruggenbouwer’ tussen ict, de bedrijfsvoering van het primaire proces en de leveranciers.
Het cio-stelsel van het Rijk was geboren. Een jaar later werd er in een iteratief proces samen met onder meer de markt, die tijdens zogenaamde ‘Hollandse kost’ werkdiners om reflectie werd gevraagd, vorm en inhoud gegeven aan de I-Strategie voor het Rijk.
En nu, vijf jaar later, zijn kaders gecreëerd voor het onder controle brengen van die (grote) ict-projecten, voor de enterprise architectuur Rijksoverheid (iAtlas) en voor de beveiliging (de Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst). Kwaliteit wordt getoetst door middel van onder meer Gateway-Reviews. En over de voortgang wordt gerapporteerd in een ict-dashboard (geïnspireerd op het dashboard van Obama’s voormalige cio, Vivek Kundra) en in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk. Deze laatste, dit jaar inmiddels de derde op rij, bevat onder meer de onderwerpen ict en informatiehuishouding en is mede bedoeld om de Tweede Kamer te informeren over de status van de bedrijfsvoering van het Rijk.
De inrichting van het cio-stelsel wordt verder vorm en inhoud gegeven door de instelling van de Interdepartementale Commissie van CIO’s (ICCIO) die vanuit een gemeenschappelijk perspectief werkt aan de Hervormingsagenda en de visiebrief digitale overheid 2017 met als onderwerpen:
Een nog betere overheidsdienstverlening, ‘horizontale’ samenwerking tussen de verschillende departementen op het vlak van diensten en processen om daarmee meer te functioneren als één concern en het verminderen van de uitgaven op personeel en materieel.
Wat verder opvalt is dat de leden van de ICCIO een hecht team vormen en dat lijkt nu zo vanzelfsprekend, maar dat was vijf jaar geleden totaal anders. Ze inspireren elkaar en dat is onder meer zichtbaar bij het ministerie van Veiligheid en Justitie alwaar onder leiding van plaatsvervangend Secretaris-generaal, Nicole Stolk-Luyten, conform het model van het Rijk, een CIO Raad Veiligheid en Justitie van start is gegaan. Binnen vrijwel alle onderdelen van Veiligheid en Justitie is een cio benoemd. En net als de ICCIO dat voor het Rijk doet, geldt hier dat Veiligheid en Justitie-brede taken, zoals architectuur, informatiebeveiliging en portfoliomanagement, onderling zijn verdeeld.
Is dat genoeg? Nee, er is nog het nodige te verbeteren. Wij merken als marktpartij dat nog steeds regelmatig het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Het adagium ‘hergebruik’ van de CIO Rijk behoeft meer aandacht dan het nu krijgt. De ingezette ‘horizontale’ samenwerking om steeds meer als Rijk als één concern te gaan acteren stopt nog vaker dan nodig is bij de departementale grenzen. Dit terwijl kennis en kunde bij collega departementen en de markt aanwezig zijn om juist die extra slagen te kunnen maken. En ook op het vlak van aanbestedingen kan het slimmer en daarmee doelmatiger. Uitvragen die worden gedaan zijn meer gericht op de oplossingen dan te denken vanuit de vraag. Innovatie wordt daarmee nog wel eens teniet gedaan.
“Le roi est mort, vive le roi!” Er is veel gedaan, maar nog veel meer te doen voor de nieuwe CIO Rijk. Ben benieuwd naar de komende vijf jaar.
Willem,
De vraag die na het lezen bij me opkomt is of doelstelling aangaande governance nu wel of niet gehaald is.
Na verschillende stukken gelezen te hebben van afzwaaien van Rijks-CIO, Rijks-ICT dashboard tot aan rapporten lijkt de boodschap telkens dat er nog vele uitdagingen zijn. Overwegende dat de rol van Rijks-CIO mede ingegeven werd door rapport Rekenkamer, waar trouwens een update op gekomen is krijg ik de indruk dat gepoogd wordt een kruiwagen met kikkers te verplaatsen. Zodra iemand deze probeert te bewegen springen de kikkers alle kanten op, met name in de amfibieënpoelen waar broedsel beschermd is. En hoewel in sprookjes kikkers nog weleens veranderen in prachtige prinsen lijkt mij dat hier niet geval, laat staan dat het een koning is geworden om aan te haken op je afsluiting: “Le roi est mort, vive le roi!”
Misschien dat daarom de rol van Rijks-CIO herijkt moet worden en er meer behoefte is aan een gouvernante om zo echt eens zaak te maken met de governance binnen de overheid?