Overheid tempert gebruik open source

Overheden moeten bij aanbestedingen leveranciers erop wijzen dat opensource-toepassingen ook mogelijk zijn. In de praktijk kiest het Rijk, maar ook gemeenten, echter alleen voor open source bij gelijke geschiktheid met closed source software én wanneer de keuze voor open source software kostenefficiënt is. Minister Blok vindt het niet nodig dat overheden bij de keuze voor closed source bij een aanbesteding een toelichting te moeten geven over het waarom van die keuze.

De ervaring leert dat open source software niet altijd de beste oplossing is, beweert minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst in de ‘Tweede voortgangsrapportage uitvoering kabinetsreactie op Eindrapport Tijdelijke commissie ICT’. ‘Weliswaar zijn aan het gebruik van open source software geen licentiekosten verbonden, maar implementatie en beheer brengen wel kosten met zich mee en bij aanpassing is opnieuw afhankelijkheid van een leverancier aan de orde.’

Minister Blok heeft een aantal gemeenten, die in het verleden hebben gekozen hebben voor de aanschaf en implementatie van open source software, gevraagd naar hun ict-beleid en ervaringen met het gebruik van opensourcesoftware. Uit gesprekken met deze gemeenten blijkt volgens de bewindsman dat de totale kosten voor gebruik van open source software vaak niet verschillen met die van closed source, omdat kosten vooral worden bepaald door het beheer en de aanpassing van de software. Licentiekosten vormen slechts een klein deel van de totaalkosten voor software, zoals ook de Algemene Rekenkamer in 2011 al constateerde, aldus Blok.

Geschikte keuze

Hij stelt verder dat gemeenten problemen hebben ervaren bij het optreden van fouten in de software; de kennis zou dan vervolgens hebben ontbroken om die op te lossen. De bewindsman meldt dat de gemeenten die hij heeft bevraagd, er voor hebben gekozen zich niet langer te richten op open source software. Deze gemeenten maken voortaan de afweging welke software de beste is voor de dienstverlening die geleverd moet worden. Blok: ‘Feitelijk is dat ook altijd de keuze bij het Rijk.’

Hij geeft als voorbeeld van een geschikte keuze voor open source het ministerie van OCW dat onlangs de bedrijfstoepassingen heeft verhuisd van een externe leverancier naar het Rijksdatacenter ODC-Noord. Hierbij zijn de applicaties van OCW overgezet op een technisch platform met opensourcesoftware. De ervaring die hiermee is opgedaan wordt ook binnen het Rijk gedeeld.

Open standaarden

De minister vindt de OCW-migratie een voorbeeld dat het kabinet bij aanbestedingen closed- en open source gelijke kansen geeft. Hij acht het daarom niet nodig dat overheidsorganisaties bij de keuze voor closed source een toelichting moeten geven over het waarom van die keuze. De keuze voor open source vindt alleen plaats bij gelijke geschiktheid met closed source software én wanneer de keuze voor open source software kostenefficiënt is. Hoe leveranciers dit in een aanbesteding moeten aantonen, vermeldt Blok niet in zijn ‘Tweede voortgangsrapportage’.

Wel geeft hij aan dat in het zogeheten Afwegingskader Europees aanbesteden Leveringen en Diensten komt te staan dat in de aanbestedingsdocumenten de leveranciers moeten worden gewezen op de mogelijkheden van open source toepassingen. Dit ‘afwegingskader’ is bedoeld voor ambtenaren die zijn betrokken bij ict-aanbestedingen en zal na de invoering van de herziene aanbestedingswet in april van kracht gaan.

Open standaarden

Blok benadrukt in zijn rapportage het belang van open standaarden in aanbestedingen. Toepassing ervan draagt bij aan het beperken van de leveranciersafhankelijkheid. Hij constateert dat er op dit vlak vooruitgang is geboekt. ‘Verbetering is echter nog mogelijk en voor verschillende relevante of cruciale standaarden noodzakelijk’.

De minister wil onder andere een betere uitleg van het gebruik van open standaarden. Op de website EAROnline.nl van de rijksdienst wordt aangegeven welke van de open standaarden verplicht zijn bij ict-aanbestedingen