Gebruik verkiezingssoftware toch deels toegestaan

Gemeenten mogen voor het optellen van het aantal stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart 2017 gebruik maken van de rekenfunctionaliteiten van OSV (Ondersteunende Software Verkiezingen). Een opvallende stap omdat eerder het gebruik van die software werd verboden vanwege beveiligingsrisico's.

Volgens Plasterk, die met ambtenarenorganisaties overleg heeft gevoerd, is het gebruik van de rekenfunctionaliteit van OSV onder strikte voorwaarden toegestaan. Bovendien verwacht hij dat een situatie waarin gemeenten zelf met spreadsheets aan de slag moeten voor meer fouten kan zorgen. Vandaar de keuze om de vertrouwde optelhulp toe te staan.

Dat stelt Plasterk in een brief waarin hij de Tweede Kamer informeert over het tellen van de stemmen rondom de verkiezingen. Hij haalt daarin onder meer onderzoek aan naar de beveiligingsrisico’s van OSV dat is uitgevoerd door Fox-IT. Plasterk schrijft: ‘De uitkomsten van het onderzoek bevestigen dat de wijze waarop OSV bij eerdere verkiezingen is gebruikt, kwetsbaarheden kent. OSV kan op die wijze niet bij verkiezingen worden gebruikt.’

Hij vervolgt: ‘Het onderzoek laat ook zien dat functionaliteiten van OSV wel bruikbaar zijn als rekenhulpmiddel mits, net als was voorzien voor het gebruik van een spreadsheet als rekenhulpmiddel, gewaarborgd is dat het papieren proces leidend is.’ Volgens Plasterk zijn alle partijen, zoals de Kiesraad, en de ambtenarenorganisaties VNG en NVVB, het er over eens dat de functionaliteit van OSV die als rekenhulpmiddel is te gebruiken de beste basis biedt voor het in stappen totaliseren van de uitkomsten van de komende verkiezing. Het gaat dan bijvoorbeeld om het doorgeven van het aantal stemmen per gemeente naar het hoofdstembureau.

Kwetsbaar

Plasterk kiest ervoor om die vertrouwde rekenhulp toe te staan omdat gemeenten er bekend mee zijn. ‘Anders dan bij de spreadsheet moet de gemeente niet, aan de hand van een handleiding, het rekenhulpmiddel zelf nog uitwerken. Dat laatste is kwetsbaar omdat daarbij door gemeenten fouten kunnen worden gemaakt.’

Hij scherpt wel de randvoorwaarden aan (zie kader): ‘Als extra controle op de juiste werking van het rekenhulpmiddelen zal daarom, in alle stappen van het proces, het totaal van de uitgebrachte stemmen per partij handmatig (dus zonder gebruik van een digitaal rekenhulpmiddel) worden uitgerekend. De uitkomst van deze handmatige telling is leidend en wordt verantwoord in de processen-verbaal die in elk van de stappen worden opgesteld.’

OSV in opspraak

Eerder besloot Plasterk na kritiek op de beveiliging van de verkiezingssoftware om het gebruik van die software volledig te staken.

Later werd overeengekomen om spreadsheets toe te staan. Maar na een landelijke bijeenkomst van ambtenaren in de Jaarbeurs Utrecht bleef veel onduidelijk over hoe dat precies in zijn werk moest gaan. Nu is besloten het gebruik van de rekenfunctionaliteit in OSV onder strikte voorwaarden toch toe te staan.