Deepfake, ofwel gemanipuleerde nepvideo’s, worden vaak in verband gebracht met nepnieuws, cybercriminaliteit en het schenden van portretrecht. Maar het kan ook anders. De Nederlandse politie en justitie zetten een met ai gemanipuleerde video in voor het oplossen van een moordzaak. Slachtoffer Sedar Soares, destijds dertien jaar oud, roept in de video de dader en getuigen op om zich te melden.
Het is een indringend gezicht. De in 2003 vermoorde Sedar Soares loopt met de bal onder de arm door een erehaag van familie, vrienden en bekenden. Op een donker voetbalveld spreekt hij rechtstreeks tot de dader en getuigen: ‘Weet jij meer? Spreek dan nu.’
Het Landelijk Team Opsporingscommunicatie hoopt met de video na bijna twintig jaar nieuwe getuigen of de dader van de dodelijke schietpartij te bereiken, door ze in het hart te raken. Voor zover bekend is het wereldwijd voor het eerst dat de politie een deepfake van het slachtoffer inzet om de dader te vinden.
Daan Annegarn, recherchekundige bij het Landelijk Team Opsporingscommunicatie, legt uit dat een deepfake tot stand komt met behulp van kunstmatige intelligentie. ‘De computer heeft daarbij zo vaak een afbeelding of een video van een gezicht gezien, dat hij snapt waar een mond zit en hoe die beweegt bij het uitspreken van een bepaald woord. Je kunt op deze manier geloofwaardige ‘nepvideo’s’ maken die niet van echt te onderscheiden zijn.’ Volgens Annegarn zijn er nog maar weinig mensen op de wereld die dit echt goed kunnen. ‘Wij schakelden één van de beste deepfakemakers ter wereld in. Het was een uitdaging, want we hadden maar één foto die kort voor Sedars dood van hem was gemaakt.’
Stap voor stap
De recherchekundige benadrukt dat het traject ‘z’n eigen tempo’ kent. ‘We hebben de familie stap voor stap meegenomen in het maakproces. Zo kregen ze eerst een kort filmpje te zien van hoe de foto van Sedar bewegend is gemaakt. Om te wennen aan het idee. Het kwam enorm bij ze binnen. Die ene foto gaf een realistisch beeld van hoe Sedar was.’
De 13-jarige Sedar Soares was op de verkeerde tijd op de verkeerde plek. Op zaterdag 1 februari 2003 gooide hij samen met zijn vriendjes sneeuwballen vanaf het parkeerdek van metrostation Slinge in Rotterdam. Eerder werd gedacht dat een iemand uit boosheid over het gooien van sneeuwballen de jongen had doodgeschoten. Nu blijkt dat er vermoedelijk sprake was van een ripdeal naast het metrostation. Daarbij stelen criminelen een partij drugs van andere criminelen. Tijdens een schotenwisseling is Soares waarschijnlijk per ongeluk geraakt.
Lucky shot
De politie: ‘Je maakt altijd een afweging met opsporingscommunicatie: is dit het waard om verdriet op te rakelen bij nabestaanden? Maar dit was heel duidelijk: de inzet van deepfake is niet zomaar een lucky shot. We zijn ervan overtuigd dat het harten kan raken in het criminele milieu. Dat getuigen en misschien de dader zich kunnen gaan melden.’
Ook de zus van het slachtoffer vermoedt dat de video binnen gaat komen. ‘Als dit je niet pakt, dan weet ik het ook niet meer. We krijgen Sedar er niet mee terug. Maar hopelijk zorgt het wel voor antwoorden.’
De hoofdofficier van justitie van het Openbaar Ministerie Rotterdam heeft de beloning voor de tip die leidt tot de oplossing van deze zaak onlangs verhoogd naar 40.000 euro.
