Het gebruik van ai door overheden staat volop in de schijnwerpers; berichten over misstappen in het gebruik van ai-modellen, discussies over wet- en regelgeving, en waarschuwingen voor de mogelijke risico’s. Het zijn verhalen die een scherp licht werpen op de uitdagingen waarmee de publieke sector wordt geconfronteerd bij het omarmen van ai en dwingen ons na te denken over verantwoordelijk ai-gebruik.
In de publieke sector zijn de uitdagingen en kansen met betrekking tot ai uniek, omdat beslissingen van overheden directe invloed hebben op het dagelijks leven van burgers. Gelukkig zijn er veel publieke organisaties die aan de slag zijn met het op een verantwoorde wijze integreren van ai, waarbij oog voor de belangen van de samenleving en individuele rechten. Om ethisch en verantwoordelijk gebruik van ai in de publieke sector te waarborgen, moeten de pijlers van uitlegbaarheid, traceerbaarheid en verantwoordingsplicht centraal staan.
Uitlegbaarheid
In het complexe landschap van de publieke sector is het van essentieel belang dat beslissingen die door ai worden genomen begrijpelijk zijn voor alle burgers. Uitlegbaarheid, als een van de pijlers van verantwoordelijk AI-gebruik, impliceert dat we ai op een manier moeten inzetten die voor iedereen toegankelijk en begrijpelijk is. Burgers hebben het recht om te begrijpen hoe beslissingen tot stand komen die bepalend zijn voor hun leven. Dit vereist een benadering waarbij complexe technologie wordt vertaald naar begrijpelijke en transparante informatie.
Hoewel uitlegbaarheid van vaak complexe ai-modellen een uitdaging kan zijn, is het niet onmogelijk. We kunnen complexe algoritmen vertalen naar begrijpelijke concepten en ervoor zorgen dat burgers betrokken zijn bij het proces. Training, educatie en open communicatie zijn sleutelcomponenten van een succesvolle implementatie van uitlegbaarheid in ai-systemen binnen de publieke sector.
Traceerbaarheid
In het kader van verantwoordelijk ai-gebruik is traceerbaarheid een onderwerp voor zowel interne als externe betrokkenen. In elke fase van de ontwikkeling en implementatie van ai is het cruciaal om elke stap nauwkeurig te kunnen traceren en documenteren. Dit heeft niet alleen betrekking op interne controlemechanismen, maar draagt ook bij aan het vergroten van transparantie en het afleggen van verantwoording aan externe partijen, waaronder burgers en toezichthouders.
Belanghebbenden eisen in toenemende mate transparantie over de herkomst en werking van ai-systemen die in de publieke dienstverlening worden toegepast
Het vermogen om te achterhalen wie welke onderdelen van een ai-systeem heeft ontwikkeld en op welke gegevens het is getraind, versterkt niet alleen de interne governance-structuren, maar bouwt ook het vertrouwen op bij externe belanghebbenden. Deze belanghebbenden eisen in toenemende mate transparantie over de herkomst en werking van ai-systemen die in de publieke dienstverlening worden toegepast.
Verantwoordingsplicht
Het begrip verantwoordingsplicht is een complex en cruciaal aspect van verantwoord ai-gebruik. Het gaat verder dan de vaak technische dimensies van uitlegbaarheid en traceerbaarheid, en het vraagt om een diepgaande betrokkenheid vanuit een ethisch en maatschappelijk perspectief. Verantwoordingsplicht betekent niet alleen dat overheidsinstanties moeten kunnen uitleggen hoe een ai-beslissing tot stand kwam, maar ook dat zij de verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van die beslissingen. In een democratische samenleving zijn burgers niet slechts eindgebruikers van overheidsdiensten; zij zijn belangrijke stakeholders met het recht om te weten wie verantwoordelijk is voor de besluitvorming die hun levens beïnvloedt.
Erkennen
De verantwoordingsplicht in de publieke sector gaat dus niet alleen over het vastleggen van processen en verantwoordelijkheden, maar ook over het erkennen van de maatschappelijke impact van ai-beslissingen. Het impliceert een gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheidsinstanties en de bredere gemeenschap, waarbij iedereen een rol speelt in het vormgeven van de toekomst van ai voor het algemeen belang.
In het hart van de publieke sector, waar beslissingen direct effect hebben op het dagelijks leven van burgers, wordt de noodzaak van verantwoordelijk ai-gebruik des te duidelijker. Uitlegbaarheid, traceerbaarheid en verantwoordingsplicht vormen de leidende principes om ervoor te zorgen dat ai op ethische wijze wordt ingebed. We moeten samen aan een wereld werken waarin transparantie, verantwoordelijkheid en ethiek de kern vormen van elke beslissing, en waar ai een kracht is voor rechtvaardigheid en gelijkheid.
Rik van der Wansem is sales manager public sector bij Dataiku
