De herbouw van Digipoort, de centrale ict-voorziening die het berichtenverkeer afhandelt tussen bedrijven en overheidsorganisaties, gaat door. Dat schrijft staatssecretaris Zsolt Szabó (Digitalisering) in een brief aan de Tweede Kamer. Daarmee slaat de bewindsman het advies van waakhond AcICT in de wind om het herbouw-programma stil te leggen.
Rijks-ict-dienstenaanbieder Logius (onderdeel van het ministerie van BZK – Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), levert digitale diensten aan burgers en bedrijven voor organisaties met een publieke taak. Een van die diensten is Digipoort, een elektronisch postkantoor voor berichtenverkeer tussen bedrijven en de overheid. De dienst ontvangt en controleert berichten, bevestigt de ontvangst namens de afnemer en stuurt de berichten door. In 2023 verwerkte Digipoort zonder noemenswaardige verstoringen ongeveer 68 miljoen berichten, voornamelijk voor de Belastingdienst, het UWV, de Kamer van Koophandel (KVK) en alle ministeries (voor e-facturatie).
Digipoort wordt momenteel als dienst afgenomen van leverancier Visma Connect, die ook het intellectuele eigendom van de software bezit. Het e-postkantoor wordt gehost door Equinix en Visma Connect en draait in het overheidsdatacentrum ODC-RWS/DJI.
Onhaalbaar
Het programma Herbouw Digipoort (HDP) van Logius startte op 1 juli 2021. Capgemini is de hoofdaannemer. Omdat de contracten onder de bestaande Digipoort-dienstverlening al een aantal keren onrechtmatig zijn verlengd, was het uitgangspunt om eerst snel de bestaande functionaliteit te herbouwen. Pas daarna zou Logius fundamenteel nadenken over de functionaliteit en de verdere toekomst van Digipoort.
De nieuwe Digipoort-versie zou moeten landen op de nieuwe ict-infrastructuur van Logius. Deze zogeheten Generieke Digitale Infrastructuur (GDI)krijgt twee pijlers: een nieuwe basisinfrastructuur (‘Picard’) en een private cloudomgeving met tools en databases (‘Logius Private Cloud’), beide ontwikkeld door dienstverlener Solvinity. Al in april 2023 concludeerde het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) dat dit plan zo complex is dat de opleveringsplanning (april 2025) onhaalbaar was.
Vertragingen
Dat bleek ook in de praktijk, want er ontstonden tal van vertragingen, met als gevolg extra kosten voor het HDP-programma. De geplande einddatum werd verschoven naar 1 juli 2026. Inmiddels schat Logius de kosten voor de bouw en de migratie op 81 miljoen (inclusief het in de lucht houden van het huidige systeem), waarvan 55 miljoen is besteed. Oorspronkelijk waren de kosten geraamd op 28 miljoen euro.
AcICT ziet daarbij dat de door Logius gekozen technische invulling van de nieuwe voorziening onnodig geavanceerd en daardoor complex is gemaakt. ‘De fors hogere ontwikkelkosten en de gekozen technische uitwerking zullen bovendien doorwerken in de personele en infrastructuurkosten voor het beheer en de exploitatie van de nieuwe Digipoort. Daardoor wordt de doelstelling van het programma – het snel realiseren van een wendbare en kostenefficiënte dienst, uitgaande van de bestaande functionaliteit – niet gerealiseerd’, stelt de toetsingsorganisatie vast.
Te complex
Omdat Logius de nieuwe Digipoort onnodig complex maakt, de beheersing van het programma onvoldoende is en de kans op verdere uitloop in tijd en geld groot is, acht de ict-waakhond het niet verantwoord om op de huidige weg door te gaan. AcICT adviseert om het programma (tijdelijk) stil te leggen en de beoogde oplossing te herzien. Ook moet de sturing vanuit BZK worden versterkt.
Dit advies slaat staatssecretaris minister Szabó (Digitalisering, onderdeel BZK) echter in de wind. Wel worden er extra maatregelen genomen om de sturing van het programma te versterken, schrijft hij aan de Tweede Kamer. De bewindsman heeft twee bureaus – KPMG voor de kosten en SIG voor de technische aspecten – ook nog eens naar het programma laten kijken. Ook is er gesproken met belangrijke betrokken partijen zoals de Belastingdienst en UWV.
Tegengeluiden
Uit het kostenonderzoek van KPMG zou blijken dat de nieuwe Digipoort een betaalbare en kostenefficiënte vervanging is van de oude Digipoort. En uit het onderzoek van SIG komt naar voren dat de nieuwe Digipoort technisch wel goed onderhoudbaar en flexibel en schaalbaar is. De afnemers zijn bovendien van mening dat het onverstandig is om het HDP-programma stil te leggen, onder meer door de sterke stijging van de kosten van de oude Digipoort-omgeving, het programma zich in een afrondende fase bevindt en de beheerorganisatie reeds is opgezet. Zij geven aan dat het nu wijzigen van het programma het alleen duurder en ingewikkelder maakt. De Kamer ontvangt eind 2025 in een verzamelbrief de actuele stand van zaken over de voortgang van herbouw van Digipoort, laat Szabó weten.
Opmerkelijk
Saillant is dat Logius al eerder adviezen van AcICT naast zich heeft neergelegd. Zo koos de ict-dienstverlener ervoor de verantwoordelijkheid voor het realiseren, implementeren en beheren van deze complexe toepassing bij zichzelf te leggen, terwijl de organisatie daar beperkt ervaring mee heeft. Ook de keuze om Digipoort als eerste grote voorziening op het LPC-platform te laten landen, terwijl dit platform nog gerealiseerd moest worden, was geen goede. Op het moment dat Logius deze keuzes maakte, was daarbij sprake van een moeizame relatie met de latende leverancier Visma Connect die de afgelopen jaren zijn tarieven flink heeft verhoogd.
Dubbel saillant is dat staatssecretaris Szabó vroeger bij Capgemini heeft gewerkt, de bouwer van het nieuwe Digipoort. De Franse it-dienstverlener is alom vertegenwoordigd bij de rijksoverheid en schuwt het lobbywerk niet. Szabó had, toen hij nog voor de VVD in de Kamer zat van 3 juni 2003 tot november 2006, ook al ict in zijn portefeuille. Hij was in die tijd onder andere kritisch op het gebruik van opensourcesoftware bij de overheid en hield warme pleidooien voor de aanstelling van een aparte minister van ict.
