Toenemend aantal wetenschappers en landen keren zich tegen EU-chatcontrol

BLOG – Voor de vierde keer publiceert een grote groep wetenschappers een open brief aan de Europese Commissie, waarin ze ook het laatste voorstel van de commissie om scan/spionagesoftware op gangbare consumentenapparaten als smartphones en tablets te verplichten, sterk afwijzen.

Waren het er in mei en oktober vorig jaar nog respectievelijk312 en 379, dit jaar loopt het aantal op tot 679 (stand: 11 september) doctoren en professoren die nogmaals aangeven dat ook het voorstel in de huidige vorm compleet ‘ondermijnend voor de bescherming van de digitale maatschappij is’.

In juli dit jaar berichtten we dat de Europese Commissie twaalf experts zocht om E2EE (end-to-end-encryptie) te verzwakken en/of omzeilen. Zie dit Computable-artikel met verwijzingen naar eerdere berichten in Computable en zelfs naar de Crypto Wars uit de vorige eeuw. Zoals ook in de recente explainer-video ‘Scant de EU straks jouw berichten?’ van de NOS wordt aangegeven, is de fundamentele discussie zo oud als het internet zelf. Of er zich bij de commissie wetenschappers van enig kaliber hebben aangemeld als expert, is te betwijfelen. In de huidige open brief beklagen de opstellers expliciet dat er geen enkele dialoog heeft plaats gevonden met de wetenschappelijke wereld vanuit de commissie over haar voorstellen op het gebied van CSAM (child sexual abuse material)-detectie.

Waanideeën

Nederland heeft zich tot nu toe tegen de voorstellen verzet, maar nog geen enkele minister van Justitie heeft tot nu toe echt afstand genomen van de waanideeën en het schadelijke gedachtegoed, die in haar geledingen van ‘rechtshandhavers’ ook in Nederland nadrukkelijk blijven leven en worden gecultiveerd. Zie deze brief uit 2023 waarin minister van Justitie Yeşilgöz-Zegerius aangeeft een door de Tweede Kamer aangenomen motie van Van Ginneken over chatcontrol niet te gaan uitvoeren.

Eind 2024 moest de AIVD er zelfs aan te pas komen, om Nederland op het rechte spoor te houden. Al bleef de toenmalige minister Van Weel erop hameren dat Nederland in zijn brief over uitvoering van een motie Kathman c.s. en de CSAM-verordening dat ‘Nederland het doel van de Verordening onverminderd blijft steunen’ en een Verordening nodig is, naast geloof prediken in voortschrijdende technologie die verplichte detectie wel mogelijk zullen maken.

Een Unierechtelijke aanpak van online seksueel kindermisbruik is noodzakelijk om effectief op te kunnen treden tegen de online-verspreiding van dit materiaal. Dat een Verordening nodig is, staat voor Nederland niet ter discussie.

Omflipte

Nadat in juli dit jaar Frankrijk omflipte van tegen- naar voorstander, is Duitsland recent (samen met Luxemburg en Slowakije) gelukkig bij de tegenstanders gaan behoren. Het Deense EU-raadsvoorzitterschap ziet verplichte chatcontrole als prioriteit, maar dit maakt de kans dat het voorstel naar de volgende voorbereidende fase gaat op 13/14 oktober een stukje kleiner.

Maar de kans is dus groot dat de Europese Commissie en de regering onder leiding van J&V hiervoor, ondanks alle aangenomen moties, gewoon verder gaan met aanpassingen en beperkingen en ook weer onschuldig of rechtvaardig klinkende, maar niet-werkende alternatieven en toevoegingen opnemen die de grondrechten schenden. De wetenschappers wijzen in dit kader in hun laatste brief naar verplichte leeftijdsverificatie als disproportioneel middel en blijven roepen dat ook dit soort voorstellen niks anders dan symptoombestrijding is. En ze wijzen erop dat de energie en middelen veel beter zijn te besteden aan bestrijding van de oorzaken van misstanden als kinderporno, dan op de verspreiding van beelden of grooming via internet.

Ongerustheid

Op de website FightChatControl.EU is te vinden welke positie de regeringen van EU-landen innemen en welke Europarlementariërs al een helder standpunt hebben ingenomen, samen met een voorbeeldbrief om je ongerustheid duidelijk te maken. Er is ook een internationale petitie gestart op internet, waar al meer dan 160.000 burgers tegen verplichte chatcontrol hebben geprotesteerd. De wereldwijde beweging hierachter, CitizenGo, heeft conservatief christelijke principes en ‘wordt gevormd door 19,151,343 actieve burgers die radicale lobby’s verhinderen om hun agenda aan de samenleving op te leggen’.

Iemand als Gert-Jan de Jong, die vanuit christelijke motieven werkt voor International Justice Mission (IJM), roept in juli 2025 de politiek juist op (zie dit artikel bij Netkwesties,) om telefoons ‘safe-by-design’ te maken met ai-techniek die al bestaat (en o.a. gebruikt wordt door Meta) en het maken of versturen van kindermisbruik onmogelijk maakt, verplicht te gaan stellen. De Jong vergelijkt dat met het verplicht stellen van veiligheidsgordels in auto’s in de vorige eeuw. Aan de andere kant van het politieke spectrum onderhoudt een internationale club links-radicale burgers de website chatcontrole.nl en verwijst naar de door 124 organisaties gesteunde petitie van EDRi.

Fred Hage, innovation orchestrator