BLOG – Deepfakes, stemklonen, synthetische identiteiten zijn geen sciencefiction meer. Met generatieve ai kan vrijwel iedereen een geloofwaardige kopie van iemand anders maken. Dat zet de discussie over fraude opnieuw op scherp: waar ligt de grens tussen echt en nep, en hoe bescherm je jezelf en je organisatie in een wereld waarin misleiding moeilijk te herkennen is? International Fraud Awareness Week (tot en met 22 november) vraagt wereldwijd aandacht voor deze ontwikkeling.
Wie fraude wil voorkomen, moet eerst weten wat er binnen de eigen organisatie gebeurt: hoe data stromen, wie beslissingen neemt en welke rol ai daarbij speelt. Dat inzicht is niet alleen nodig om fraude te stoppen, maar ook om technologie verantwoord te gebruiken.
Fraude is een kat-en-muisspel waarvan de snelheid toeneemt. Criminelen gebruiken ai om aanvallen te verfijnen en slachtoffers effectiever te misleiden. Denk aan een telefoontje van een zogenaamd familielid met een gekloonde stem, een deepfake-videocall waarin een medewerker dacht zijn cfo te zien, of een chatbot die zich voordoet als een nieuwe liefde op een datingapp. Echt en nep zijn nauwelijks meer te onderscheiden. Social engineering was altijd al een risico, maar door ai is het risico veel groter geworden
Tegelijk gebruiken banken, overheden en bedrijven dezelfde technologie om verdachte patronen te herkennen en sneller in te grijpen. Ai helpt om transacties te scoren, afwijkingen te signaleren en netwerken van verdachte relaties te ontdekken. Daarmee is het zowel een bedreiging als een bondgenoot.
Maar technologie alleen is niet genoeg. Fraude bestrijden begint bij goede processen, duidelijke controles en betrouwbare data. Zonder die basis is elk model kwetsbaar.
Processen en controles op orde
Als je ai wilt gebruiken voor fraudedetectie, moet je eerst zeker weten dat de interne organisatie klopt. Veel risico’s ontstaan niet door slimme hackers, maar door menselijke fouten en onduidelijke processen. Er zijn nog regelmatig organisaties met dubbele leveranciers in het systeem, onduidelijke autorisatieprocessen of gebrekkige controle bij facturen. Zulke gaten maken fraude onnodig makkelijk, kosten geld en beïnvloeden de reputatie, intern en extern.
Ai kan veel, maar alleen als we begrijpen wat er achter de technologie schuilgaat
Door processen in kaart te brengen en controles te standaardiseren, ontstaat overzicht. Dat maakt het mogelijk om snel afwijkingen te herkennen en te begrijpen waar ze vandaan komen. Een integraal data- en analyseplatform helpt daarbij. Het brengt data, beslislogica en analysemogelijkheden samen, zodat organisaties niet alleen inzicht krijgen in hoe beslissingen tot stand komen, maar ook sneller kunnen bijsturen wanneer er iets misgaat.
Signaal
Fraudebestrijding dwingt organisaties kritisch te kijken naar hoe ze ai gebruiken. Hoe komt een signaal tot stand? Op welke gegevens is het gebaseerd? En wie controleert of het klopt? Ai kan veel, maar alleen als we begrijpen wat er achter de technologie schuilgaat. Het draait niet om blind vertrouwen, maar om begrijpen waarom iets gebeurt en daar actie op ondernemen. Ook agentic ai kan een rol bij fraudedetectie spelen. Zo experimenteert SAS met een agent die het internet afspeurt naar nieuwe fraudescenario’s. Door hier in het systeem scenario’s van te maken, is het mogelijk te bepalen of dit voor specifieke organisaties relevant is.
Geen optie
Fraude verandert sneller dan controlemechanismen kunnen volgen, maar afwachten is geen optie. Er is geen tijd meer om te reageren wanneer incidenten zich voordoen. Proactieve monitoring en continue analyse zijn nodig om bestaande fraude te herkennen en nieuwe patronen te voorspellen. Dat vraagt om integratie van data, korte lijnen tussen afdelingen en systemen die snel kunnen leren van incidenten. Een platformaanpak brengt signalen, data en onderzoek op een centrale plek samen. Dat is het vertrekpunt voor een adequate reactie en om patronen te hergebruiken bij nieuwe fraudevormen.
Ratrace
Fraudebestrijding is en blijft een ratrace. Elke nieuwe technologie biedt kansen voor gebruik én misbruik. Detectiesystemen lopen vaak net een stap achter. Toch kan bewustwording veel schade voorkomen. Veel fraude begint nog steeds bij onoplettend gedrag: een wachtwoord dat te makkelijk te raden is, gedachteloos op een link klikken of te veel persoonlijke informatie op sociale media delen. Technologie kan veel, maar we moeten wel zelf alert blijven.
Fraude laat zien waar een organisatie staat. Het test niet alleen de beveiliging, maar ook de organisatiekracht en waarden. Wie die reality check serieus neemt, bouwt niet alleen aan betere fraudepreventie, maar ook aan hogere alertheid en weerbaarheid. Technologie helpt daarbij door inzicht te geven in wat er echt gebeurt. Dat is precies waar data en analytics het verschil maken: door data, processen en beslissingen met elkaar te verbinden, ontstaat de transparantie die nodig is om fraude voor te blijven.
Olaf Passchier, lead fraud, compliance & public safety SAS Nederland
