De nieuwe Archiefwet die kaders biedt voor goed digitaal informatiebeheer en digitale archivering, zal pas vanaf 1 januari 2027 in werking treden. De vertraging loopt daarmee op tot drie jaar. Begin 2022 werd nog aangenomen dat de wet begin 2024 van kracht kon zijn. Ruim een jaar geleden werd 1 juli 2026 genoemd.
Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) meldt dit uitstel in een brief aan de Tweede Kamer. Om de nieuwe wet in werking te laten treden is het nodig dat zowel de behandeling van de wet in de Eerste Kamer als ook de lagere regelgeving is afgerond.
Tegelijkertijd is zekerheid over de inwerkingtredingsdatum van het wetsvoorstel van groot belang voor (overheids)organisaties die onder de Archiefwet vallen: zij dienen voldoende tijd te hebben om zich te kunnen voorbereiden op de nieuwe wet- en regelgeving.
De bewindsman is zich ervan bewust dat de huidige Archiefwet sterk verouderd is. Ook is deze steeds slechter uitvoerbaar omdat deze nog gebaseerd is op de oude werkelijkheid van een papieren archief. Modernisering is hard nodig om overheidsinformatie duurzaam digitaal te beheren vanaf creatie.
“Zij dienen voldoende tijd te hebben om zich te kunnen voorbereiden op de nieuwe wet- en regelgeving.” De vraag is hoeveel tijd want Nederland staat al jaren stil omdat de informatiehuishouding bij de overheid niet als een publieke verantwoordelijkheid wordt behandeld. De memorie van toelichting bij deze wet maakt namelijk duidelijk dat het om het cultuurverandering gaat. Zonder bestuurlijke wil om alle informatie te behandelen als publieke verantwoordelijkheid is dan ook geen probleem van tijd.
Uit onderzoeken van VNG blijkt dat 90% van de gemeenten een grote uitdaging hebben om de informatiehuishouding op orde te brengen. Hierdoor lopen niet alleen de kosten om te voldoen aan WOO-verzoeken op want bestuurlijk Nederland staat misschien stil maar de technologische mogelijkheden niet. Want AI fungeert als actief geheugen terwijl de overheid vastzit in koude, versnipperde en slecht ontsloten data. Zo maakt AI nu al zichtbaar dat de overheid haar eigen chain of credibility niet beheerst door denken vanuit papieren processen. Precies hierom is een modernisering van de Archiefwet urgent en onvermijdelijk.
Het kabinet heeft andere prioriteiten te stellen
Het vertragen van archiefwet is slechts 1 van de doelstellingen
Er dient keuze gemaakt te worden wat als eerste uitgesteld dient te worden
– afbouwen van de hypotheekrente aftrek
– stikstofbeleid
– IT/data soevereiniteit beslissingen en beschikbaarheid
– defensie investeringen
Is het alleen treurnis dan ?
welnee: https://www.computable.nl/2025/11/20/computable-awards-de-hoogmis-van-de-ict-sector/ waar is het feesie ?
want je moet zelf de slingers ophangen
Met misschien weer een dansje van de vvd feeks
Om het verlies te vieren.
De modernisering van de Archiefwet is broodnodig, maar het debat blijft te veel hangen in organisatie, processen en termijnen. Het echte knelpunt zit in de techniek. Informatielevenscyclusbeheer voor digitale informatie kan al jaren zonder verlies plaatsvinden, maar alleen als er een paar relatief eenvoudige, maar cruciale technische voorzieningen worden aangebracht in de IT-infrastructuren van overheden. Die levenscyclus loopt door tot het moment dat data functioneel niet meer bestaat.
Zonder zulke voorzieningen blijft het dweilen met de kraan open. De spectaculaire opkomst van AI onderstreept dat alleen maar: deze technologie verandert onvermijdelijk hoe we informatie creëren, beheren en terugvinden. De wet zou qua aard en inhoud volledig op die nieuwe realiteit moeten anticiperen.
Zelfs met onbeperkte budgetten is de gevraagde arbeidsinspanning voor lagere overheden onhaalbaar als de onderliggende systemen niet worden aangepast. Het is tijd om te erkennen dat de oplossing vooral technisch is (en verrassend haalbaar) . Zolang het fundament maar goed wordt neergezet. Dat betekent vooral: voorkomen dat we nu keuzes maken die ons later voor voldongen feiten plaatsen.
De hoogmis van de ICT rond data draait om de bonnetjes van verantwoordin in een cultuur van afrekening. Want het begon allemaal met de parlementaire onderzoekscommissie Oosting die de rotte fundamenten van het openbaar bestuur blootlegde met één pijnlijke constatering:
“Het openbaar bestuur is informatie-intensief, maar informatie-onvolwassen.”
Zolang de overheid afhankelijk is van digitale informatie in de besluitvorming maar de informatiehuishouding niet volwassen is worden archieven politiek explosief als ze worden teruggevonden, als ze ontbreken of nu met datasynthese op steroïden er een nieuwe context uitgehaald kan worden.
Ik organiseer daarom mijn eigen hoogmis, want technische oplossingen waarover Rob het heeft, zoals AI, zijn geen toverstokje maar slechts toegangspoorten tot informatie. En dit feestje kent geen dure Full Reboot-tafeltjes, maar de eenvoudige lunch van een paar gesponsorde broodjes:
https://lnkd.in/e665eTdq
Want niet alleen de Rutte-doctrine botst frontaal op de Archiefwet waardoor een informateur sneller sneuvelt dan een dansende heks die door de tafel zakt van vertrouwen. Een bestuursorde die verantwoordelijkheid moet afleggen in een digitale omgeving waarin de waarheidsvinding sneller is dan het politieke geheugen draait om één ding: het imago.
Coalitieonderhandelingen worden daardoor een proces van imago-beheer onder hoogspanning terwijl alles onder de meedogenloze loep van een opiniërende media wordt uitvergroot tot een oordeel over geloofwaardigheid. De hoogmis van ’we heffen het glas, doen een plas en alles blijft zoals het was’ krijgt in deze tijd één ongenode gast die nooit meer weggaat: het archief.
De casus-Bernhard laat zien hoe imago niet alleen een publieke façade is, maar een fragiel bouwwerk wat één herontdekt document verwijderd is van herschrijving. Het archief is niet de vijand, maar de koude herinnering die geen rekening houdt met mythevorming, staatsbelang of persoonlijke reputatie.
En precies daar zie je dat in een informatie-onvolwassen bestuurscultuur het imago van personen kwetsbaar is voor wat er nog in dozen, dossiers of metadata-reeksen ligt te wachten. Vooral de archiefdozen van back-ups met een lange bewaartijd zijn interessant voor de reconstructie van het verleden. De diepvrieskisten waar de vergeten correspondentie, oude lidmaatschappen, ongemakkelijke memo’s en misplaatste loyaliteiten jarenlang onaangeroerd blijven liggen.
In een wereld waarin imago vluchtig is en archieven onverzettelijk worden die traag verouderende back-ups de scheidsrechters van geloofwaardigheid, de koude getuigen die niets vergeten.
Dit wordt de moeder der epische it-mislukkingen van overheden – straks – als de Gemeenten dit aan moeten gaan besteden. Dit behoort tot infrastructuur. 😄
Ik ga niet vooruitlopen op de resultaten in de toekomst Rob maar ik weet uit analyses van het verleden dat de decentrale overheden een probleem hebben als het gaat om het verschil tussen het preserveren van data en het archiveren van de informatie. Dat heeft vooral te maken met de back-up die misbruikt wordt wat straks voor een spanningsveld zal gaan zorgen. En ja, het bonnetje van Teeven leidde tot een commissie Oosting omdat de kamer verkeerd voorgelicht werd.
Decentraal zie je hetzelfde alleen hebben we het dan over een gemeenteraad die uit vrijwilligers bestaat met een informatieachterstand waardoor er een bestuurlijke asymmetrie is. De gemeentesecretaris dient het college en wie gaat de verplichte archivaris straks gaan dienen als die hiërarchisch onder de gemeentesecretaris valt?
De nieuwe Archiefwet is namelijk geen IT-project, maar een bestuurlijke cultuurverandering die de omgang met waarheid, informatie en verantwoordelijkheid fundamenteel herijkt. Tenminste als men bereid is om afscheid te nemen van de reflex om informatie te sturen, te filteren of weg te moffelen in systeemcomplexiteit en college niet meer vertrouwt op samenvattingen en PowerPoints maar op volledige, authentieke en toetsbare informatie eist in het besluitvormingsproces.
Het is zeker grotendeels een cultuurverandering maar gegeven de huidige ‘digitaliteit’ van informatie en de AI-ontwikkelingen zeker ook een infrastructureel IT-project, lijkt me. Maar misschien gaat het grotendeels wel om de conventionele opvatting van documenten en vrijwel niet om gestructureerde/granulaire informatie. Ik weet te weinig van dat wetsontwerp.