De nieuwe Archiefwet die kaders biedt voor goed digitaal informatiebeheer en digitale archivering, zal pas vanaf 1 januari 2027 in werking treden. De vertraging loopt daarmee op tot drie jaar. Begin 2022 werd nog aangenomen dat de wet begin 2024 van kracht kon zijn. Ruim een jaar geleden werd 1 juli 2026 genoemd.
Minister Gouke Moes (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) meldt dit uitstel in een brief aan de Tweede Kamer. Om de nieuwe wet in werking te laten treden is het nodig dat zowel de behandeling van de wet in de Eerste Kamer als ook de lagere regelgeving is afgerond.
Tegelijkertijd is zekerheid over de inwerkingtredingsdatum van het wetsvoorstel van groot belang voor (overheids)organisaties die onder de Archiefwet vallen: zij dienen voldoende tijd te hebben om zich te kunnen voorbereiden op de nieuwe wet- en regelgeving.
De bewindsman is zich ervan bewust dat de huidige Archiefwet sterk verouderd is. Ook is deze steeds slechter uitvoerbaar omdat deze nog gebaseerd is op de oude werkelijkheid van een papieren archief. Modernisering is hard nodig om overheidsinformatie duurzaam digitaal te beheren vanaf creatie.
“Zij dienen voldoende tijd te hebben om zich te kunnen voorbereiden op de nieuwe wet- en regelgeving.” De vraag is hoeveel tijd want Nederland staat al jaren stil omdat de informatiehuishouding bij de overheid niet als een publieke verantwoordelijkheid wordt behandeld. De memorie van toelichting bij deze wet maakt namelijk duidelijk dat het om het cultuurverandering gaat. Zonder bestuurlijke wil om alle informatie te behandelen als publieke verantwoordelijkheid is dan ook geen probleem van tijd.
Uit onderzoeken van VNG blijkt dat 90% van de gemeenten een grote uitdaging hebben om de informatiehuishouding op orde te brengen. Hierdoor lopen niet alleen de kosten om te voldoen aan WOO-verzoeken op want bestuurlijk Nederland staat misschien stil maar de technologische mogelijkheden niet. Want AI fungeert als actief geheugen terwijl de overheid vastzit in koude, versnipperde en slecht ontsloten data. Zo maakt AI nu al zichtbaar dat de overheid haar eigen chain of credibility niet beheerst door denken vanuit papieren processen. Precies hierom is een modernisering van de Archiefwet urgent en onvermijdelijk.