De Belastingdienst gaat onverminderd door met de overgang van de kantoorautomatisering naar Microsoft365 (M365). De uitdrukkelijke wens van de Tweede Kamer om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse leveranciers is volgens staatssecretaris Eugène Heijnen (Financiën) onuitvoerbaar.
Heijnen ziet geen geschikt Europees alternatief voor de situatie waarin de fiscus zich nu bevindt. Ook binnen afzienbare tijd ontbreekt zoiets. Zo blijkt uit zijn antwoorden op Kamervragen van Hanneke van der Werf (D66), Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) en Jesse Six Dijkstra (NSC) van afgelopen 7 oktober. De Tweede Kamer had graag gezien dat zou worden gestopt met de implementatie van M365 ten gunste van Europese oplossingen. Het antwoord van Heijnen maakt duidelijk dat dit niet haalbaar is.
De Belastingdienst is sinds 2021 bezig met het vervangen van de werkplekken door de kantoorsoftware Microsoft365 (M365). Toen is bewust gekozen voor M365 en Windows 11. De nieuwe werkplek, in de vorm van nieuwe laptops die zijn ingericht voor het gebruik van M365, is inmiddels uitgerold. M365 is nog niet volledig geïmplementeerd, maar er wordt al wel gewerkt vanaf de nieuwe werkplekken die hiervoor zijn ingericht. Als gevolg daarvan bestaan er nu inefficiënte manieren om met de beperkingen van de oude werkomgeving om te gaan. Deze workarounds resulteren in een geschat productiviteitsverlies van 15 tot 30 minuten per medewerker per dag, stelt de fiscus.
Alternatieven
De Belastingdienst heeft onlangs een aantal alternatieve scenario’s uitgewerkt, maar deze bieden geen soelaas. Een overstap naar een soevereine cloud kan op de lange termijn een reëel alternatief zijn voor publieke-clouddiensten van externe leveranciers. De realisatie hiervan vereist rijksbrede en/of Europese samenwerking en investeringen. Het is daarom op de korte termijn geen optie, meent het ministerie.
Mocht er in de toekomst een geschikt alternatief beschikbaar komen, dan kan de fiscus daar nog niks mee. Want in dat geval kost het nog steeds twee tot drie jaar om dit te implementeren, schrijft Heijnen. Dat zou betekenen dat er in de tussentijd wordt doorgewerkt in de oude omgeving met werkplekken die hiervoor niet zijn ingericht. Productiviteitsverlies is dan onvermijdelijk.
Verouderd
Voor e-mail en andere kantoorautomatisering maken de Belastingdienst, Toeslagen en Douane momenteel gebruik van HCL Notes (voorheen Lotus Notes van IBM). Deze software is verouderd, is duur en complex in onderhoud, en wordt niet meer actief doorontwikkeld. Bovendien zijn er slechts beperkte functionaliteiten om samen te werken. Het gebruik van Microsofts (publieke) cloud heeft veel voordelen, maar brengt ook risico’s met zich mee voor de continuïteit, beschikbaarheid en vertrouwelijkheid van gegevens. Daarom zijn er aanvullende afspraken gemaakt met Microsoft om tot een acceptabel ‘restrisico’ te komen. Daarnaast is er een exit-strategie uitgewerkt als (plotseling) een vertrek uit de cloud moet plaatsvinden.
Tussen niet kunnen en niet willen zit vooral een bestuurlijk verschil want de stap van legacy HCL Notes naar open source alternatieven lijkt mij veel kleiner dan straks van M365 naar een soevereine oplossing. Want het genoemde restrisico is bestuurlijk acceptabel maar politiek onacceptabel als we kijken naar ontwikkelingen bij ICC als gevolg van OFAC-sanctielijst. Het echte struikelblok straks is niet de mailfunctionaliteit, SharePoint-features of Teams maar IdM als ik kijk naar de lock-in.
Tussen niet kunnen en niet willen zit vooral een bestuurlijk verschil want de stap van legacy HCL Notes naar open source alternatieven lijkt mij veel kleiner dan straks van M365 naar een soevereine oplossing. Want het genoemde restrisico is bestuurlijk acceptabel maar politiek onacceptabel als we kijken naar ontwikkelingen bij ICC als gevolg van OFAC-sanctielijst. Het echte struikelblok straks is niet de mailfunctionaliteit, SharePoint-features of Teams maar IdM als ik kijk naar de lock-in.