Autosport en tijdwaarneming zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Van de Formule 1 tot de historische rally’s: tijd speelt een hoofdrol. Het Nederlandse AMB loopt voorop in tijdwaarneming, en Atos Origin presenteerde onlangs een zelf ontwikkeld systeem.
Technologische vooruitgang is mooi, maar soms ook niet. Tot in de jaren zeventig is tijdwaarneming in de autosport de verantwoording van de vrouwen van de coureurs. Stijlvol en elegant zitten ze op een gereedschapskist of een wiel bij de pitgarage om met de hand te klokken wanneer hun mannen voorbijrazen. Tegenwoordig wordt dat met computers gemeten. Stukken nauwkeuriger, dat zeker, maar zeg nou eerlijk: was zo’n dame op de pitmuur niet veel leuker?
AMB
Jean Campiche, die in 1972 namens Heuer bij Ferrari werd gedetacheerd, speelde een hoofdrol bij het ontwikkelen van de tijdwaarneming in de Formule 1, en zou dat tot eind 2004 blijven doen. Op dat moment was zijn werkgever TAG Heuer de officiële tijdwaarnemer van de hele Formule 1, die daarvoor personeel inzette van het bedrijf van Formule 1-baas Bernie Ecclestone en hardware gebruikte van het Nederlandse bedrijf AMB i.t. (Identification and Timing). AMB levert decoders en transponders die functioneren tot een snelheid van 500 kilometer per uur, een ‘multiple loop’-installatie en meestal Dell servers, die tegenwoordig Windows 2003 Server gebruiken.
Drie Jumbo’s vol
Campiche: “Als hoofd van de tijdwaarneming heb ik enorme technologische stappen meegemaakt. In mijn laatste jaren in de Formule 1 hadden we drie Jumbo Jets nodig om het materiaal van de ene naar de andere race te vervoeren. Het ging veel verder dan alleen timing. We hielden ook in de gaten of er valse starts werden gemaakt. Dat deden we eveneens met de lussen in het wegdek, waarmee we trouwens ook bijhouden hoe snel een pitstop verloopt. Als een teambaas boos op de deur klopte omdat hij vond dat zijn coureur onterecht een valse start was toegewezen, konden we met onze uitdraaien laten zien dat de apparatuur het goed had.” De apparatuur waarmee Campiche en zijn mannen werkten, wordt nog steeds nauwkeuriger. “We kunnen tijden meten tot een honderdduizendste seconde, al is het erg lastig de sensoren daarvoor op de goede plek in het asfalt onder te brengen.”
Campiche en TAG Heuer zijn geen officiële Formule 1-tijdwaarnemers meer. Er wordt gefluisterd dat ze hun congé hebben gekregen na de blamage bij de Braziliaanse Grand Prix in 2003, waar Kimi Raikkönen na een hectische race als winnaar werd aangewezen, met Giancarlo Fisichella op de tweede plek. Dat had andersom moeten zijn. Twee dagen na de race werd deze fout goedgemaakt.
Inmiddels heeft Siemens zijn naam verbonden aan de Formule 1. De apparatuur is echter nog steeds van AMB, de inmiddels wereldwijd leidende firma als het gaat om automatische tijdwaarnemingsystemen, en ook het bedrijf dat als eerste een volledig geautomatiseerd tijdwaarneming- en uitslagensysteem introduceerde.
Laserstralen
AMB is letterlijk en figuurlijk klein begonnen, met het ontwikkelen van een draagbare computer om de tijd bij te houden bij races met modelauto’s. Alfonsus Maria Bervoets (vandaar de naam AMB) ontwikkelt het systeem voor zijn broer Pieter, destijds eigenaar van modelracewagenfabrikant Serpent. In 1981 wordt een prototype van het systeem gebruikt bij het Europees kampioenschap modelautoracen in Heemstede. In 1982 wordt het bedrijf AMB opgericht. Een jaar later presenteert AMB de 8300, zijn eerste automatische tijdwaarneming- en uitslagensysteem. In 1987 komt voor het eerst zo’n systeem voor de racerij met normaal formaat auto’s. Al in 1989 levert AMB de tijdcomputer voor de beroemde 24 Uren van Le Mans. Het circuit van Zandvoort werkt als een van de eerste met AMB-apparatuur. Dat hebben we te danken aan de Toyota Starlet-races op het duincircuit.
De tijdwaarneming in de autosport gebeurt lang met laserstralen. Als een voorbijracende auto zo’n straal onderbreekt, krijgen de tijdwaarnemers dat te horen. Voor hen is dat het signaal om het startnummer van de desbetreffende auto te noteren. De Starlet-coureurs zijn echter zo aan elkaar gewaagd dat ze als een treintje over het asfalt denderen, waardoor de lasterstraal niet wordt onderbroken. De transponders van AMB lossen dat probleem op.
Klonen
Geleidelijk komen er nieuwe aandachtsgebieden bij. De lijst met evenementen die voor AMB-technologie kiezen is indrukwekkend, onder andere de 24 Uren van Le Mans, Indianapolis 500, WK motoren, WK Wielrennen, Olympische Spelen Atlanta en Salt Lake City, World Cup Schaatsen en Tour de France.
De concurrentie valt het AMB-succes ook op. Er verschijnen nogal wat klonen van de AMB-transponder en AMB-patenten worden regelmatig geschonden. Dat probleem is voor een belangrijk deel opgevangen door de speciale decoders (met een accuratesse van 3/10.000 seconde) die AMB produceert. Die werken alleen met goedgekeurde transponders.
Overigens kiezen sommige organisaties ervoor hun eigen software te schrijven, bijvoorbeeld als er specifieke eisen zijn voor televisiereportages. Dit neemt niet weg dat een belangrijk deel van de technologische ontwikkeling van de tijdwaarneming bij sportevenementen is toe te schrijven aan een Nederlands succesverhaal.
