Meta Ierland moet er binnen twee weken voor zorgen dat Facebook en Instagram een directe en gemakkelijk toegankelijke optie bieden voor een tijdlijn die niet op profilering is gebaseerd. Het bedrijf moet er ook voor zorgen dat de keuze voor een chronologische tijdlijn of een andere niet-geprofileerde tijdlijn permanent wordt gemaakt, zodat gebruikers deze optie niet telkens opnieuw hoeven in te stellen.
Dit heeft de voorzieningenrechter van de Rechtbank Amsterdam vandaag geoordeeld in een baanbrekende zaak die Bits of Freedom tegen de techgigant had aangespannen. Volgens de rechtbank overtreedt Meta momenteel onderdelen van de Wet digitale diensten (DSA). Mede met het oog op de Nederlandse verkiezingen op 29 oktober aanstaande moet Meta zijn platformen binnen twee weken aanpassen, op straffe van een maximale boete van vijf miljoen euro. Per dag geldt een dwangsom van een ton.
Meta Ierland zegt onmogelijk binnen twee weken uitvoering te kunnen geven aan gerechtelijke bevelen. Het bedrijf zegt dat dit ingrijpende wijzigingen voor zijn platforms behelst. De implementatie zou ten minste zes tot twaalf maanden duren. Bits of Freedom stelt, onderbouwd met een deskundigenrapport, dat deze operatie ‘technisch triviaal en organisatorisch verwaarloosbaar is.’ De rechter vindt het niet aannemelijk dat Meta de kernactiviteiten fundamenteel moet veranderen en een geheel andere dienst moet gaan leveren, zoals het bedrijf heeft aangevoerd. Het aanbevelingssysteem hoeft namelijk niet zelf te worden aangepast.
Keuze van de gebruiker
Bits of Freedom stelt dat de DSA bedoeld is om gebruikers meer autonomie en controle te geven over de grootste online-platformen. ‘We zijn blij dat de rechter nu duidelijk heeft gemaakt dat Meta de keuze van de gebruiker moet respecteren,’ aldus Maartje Knaap, woordvoerder van Bits of Freedom. ‘Het is absoluut onaanvaardbaar dat een paar Amerikaanse techmiljardairs bepalen hoe wij de wereld zien. Die machtsconcentratie vormt een risico voor onze democratie. Tegelijkertijd is het jammer dat we de rechter nodig hebben om ervoor te zorgen dat Meta zich aan de wet houdt.’
Advocaat Christiaan Alberdingk Thijm (bureau Brandeis), die deze zaak namens Bits of Freedom voerde, is verheugd over deze belangrijke overwinning. ‘Voor zover wij weten is dit een van de eerste uitspraken in de EU waarin belangrijke bepalingen van de DSA succesvol zijn toegepast in civiele procedures.’ Momenteel keert de door een gebruiker gekozen tijdlijn van Facebook en Instagram automatisch terug naar een geprofileerd aanbevelingssysteem wanneer de gebruiker naar verschillende onderdelen van de platforms navigeert of de app of website sluit en weer opent.
Vrijheid van informatievergaring
De voorzieningenrechter beschouwt deze terugval als een verboden ‘dark pattern’ (artikel 25 DSA) die inbreuk maakt op de vrijheid van informatievergaring. Dat principe, als onderdeel van het fundamentele recht op vrijheid van meningsuiting, is essentieel voor een democratische samenleving. Volgens Alberdingk Thijm stellen Facebook en Instagram Nederlandse gebruikers momenteel onvoldoende in staat om vrije en autonome keuzes te maken over het gebruik van geprofileerde aanbevelingssystemen.
Meta moet de keuzes van gebruikers met betrekking tot aanbevelingssystemen op Instagram en Facebook permanent maken. De instelling moet ook behouden blijven als een gebruiker naar een andere sectie binnen het platform navigeert of de app of website sluit en weer opent. Meta Ireland moet tevens de optie voor een niet-geprofileerde tijdlijn direct en gemakkelijk toegankelijk maken op de homepage alsook ‘reels’ van Instagram en Facebook (alle apps en websites).
