Federatieve cloud is minder ver weg dan je denkt

BLOG – Bedrijven en overheden zijn het erover eens: het moet makkelijker zijn om van clouddienstverlener te wisselen en zo de afhankelijkheid van een handjevol grote spelers te verkleinen. De afgelopen jaren zijn er op Europees niveau grote stappen gezet om hiervoor de basis te leggen.

Een federatief cloud-ecosysteem is een cloudinfrastructuur waarin onafhankelijke organisaties samenwerken door hun cloudbronnen en -diensten te delen binnen een gedeeld kader. In zo’n ecosysteem wisselt de gebruiker eenvoudig tussen clouddienstverleners. Je gebruikt bijvoorbeeld Amazon Web Services voor de hosting van databases, maar ook een Europees platform voor interne bedrijfstoepassingen.

Waarom is die keuzevrijheid belangrijk? Voor veel organisaties is het van strategisch belang om te kunnen kiezen waar hun data worden opgeslagen en verwerkt. Verschillende wetgevingen, compliance-eisen en technologische voorkeuren vragen om een flexibele infrastructuur. Daarnaast lopen organisaties het risico op een vendor lock-in, waarbij overstappen naar een andere aanbieder complex of kostbaar kan zijn. Meer keuzevrijheid geeft organisaties meer grip op hun data en beperkt de afhankelijkheid van één aanbieder.

Bovendien draagt een divers aanbod aan clouddiensten bij aan een gezond en innovatief ecosysteem. Door interoperabiliteit te stimuleren, ontstaat er een eerlijker speelveld voor zowel kleine als grote clouddienstverleners, binnen én buiten Europa.

Speelveld

Deze ontwikkelingen benadrukken de behoefte aan een gelijkwaardiger speelveld, waarbij kleinere, Europese dienstverleners meer ruimte krijgen om te concurreren met de gevestigde orde. Er wordt weleens gesproken over ‘een Europese cloud’. Ik spreek liever van een federatief cloud-ecosysteem, omdat het geen doel moet zijn om volledig af te stappen van Microsoft, Google en Amazon; iets wat bovendien onhaalbaar is. In een federatief cloud-ecosysteem concurreren de hyperscalers op gelijkwaardig niveau met de vaak kleinere Europese spelers.

Talen

Momenteel werken veel cloudproviders en applicatieontwikkelaars nog met verschillende talen en standaarden. Om een federatief cloud-ecosysteem te realiseren, moeten alle lagen van de infrastructuur op elkaar aansluiten: van de fysieke infrastructuur tot de diensten (iaas, paas, saas) en governance.

Hiervoor is Europese samenwerking nodig. De afgelopen jaren zijn er diverse initiatieven ontstaan die op verschillende niveaus hieraan bijdragen. In onderstaande figuur is te zien hoe deze initiatieven zich tot elkaar verhouden.

De Europese Commissie heeft via het programma IPCEI CIS subsidie beschikbaar gesteld voor organisaties die een bijdrage willen leveren aan een cloud-ecosysteem (zie ook figuur 1). Een van de zelfstandige projecten binnen IPCEI CIS is Ecofed (European Cloud Services in an Open Federated Ecosystem), dat in 2024 van start ging en loopt tot 2027.

Ecofed richt zich op de technische basis voor een cloud-ecosysteem, de referentiestructuur. Deze architectuur bepaalt hoe verschillende partijen binnen het ecosysteem met elkaar samenwerken en welke standaarden en protocollen worden gehanteerd.

Api-definitie

In 2024 heeft Ecofed gestandaardiseerde api-definitie geïntroduceerd die fungeert als een gemeenschappelijke taal tussen cloudproviders en applicatiebouwers. Hierdoor kunnen verschillende systemen en applicaties met elkaar samenwerken.

Daarnaast wordt er gewerkt aan een orkestratielaag, die je ook kunt zien als de spreekwoordelijke dirigent in het cloud-ecosysteem. Deze laag maakt het mogelijk om verschillende applicaties automatisch te deployen in én te verplaatsen naar verschillende cloudomgevingen. De orkestratielaag krijgt de vorm van een opensource-oplossing. In deze oplossing is het mogelijk een applicatie automatisch over meerdere cloudproviders uit te rollen of juist te migreren van de ene naar de andere dienstverlener.

Tot slot werkt Ecofed aan een formele beschrijvingstaal voor de applicaties binnen dit ecosysteem. Dit maakt het mogelijk applicaties op een uniforme manier te definiëren en te configureren. Dit kun je vergelijken met de manier waarop muzikanten in een orkest hun partijen afstemmen om samen een harmonieus geheel te vormen.

Verwachting

De verwachting is dat gebruikers binnen enkele jaren gebruik kunnen maken van dit federatieve cloud-ecosysteem. Hoe meer cloudaanbieders en gebruikers zich in de loop der jaren aansluiten, hoe sneller deze ontwikkelingen gaan. Ook wetgeving speelt daarbij een rol. Nieuwe en aangescherpte wetgeving – zoals de Cyber Resilience Act en NIS2 – stellen strengere eisen aan de digitale weerbaarheid van organisaties. Dit kan organisaties stimuleren om bewuster om te gaan met risico’s, leverancierskeuzes en databeheer, waardoor de vraag toeneemt naar oplossingen die meer flexibiliteit en controle bieden.

Ingrijpende keuze

Overheden en bedrijven staan voor de uitdaging om ingrijpende keuzes te maken over cloudinvesteringen voor de toekomst. Keuzes met impact op de veiligheid van gegevens, de wendbaarheid van organisaties en de digitale autonomie van Europa. Overheden kunnen hier een voortrekkersrol aannemen. Niet alleen door Europese initiatieven te financieren, maar ook door zelf als een van de eerste gebruikers van dit ecosysteem toe te treden.

Bas Meerman, managing director, Info Support Nederland