Rechtszaak en beveiligingslekken bedreigen machtspositie Microsoft

Computable publiceert om de week een overzicht van een ict-segment. Wie zijn de sterke spelers, waar zitten de zwakke broeders, en welke kansen heeft de branche ondanks de economische malaise?   De hele serie: De chipmachinefabrikanten De processorfabrikanten De serverproducenten De PC-producenten De mainframeproducenten Markt besturingssystemen Dienstenleveranciers Database-leveranciers De ERP-leveranciers De CRM-leveranciers De beveiligingssector De opslagleveranciers De onderzoeksbureaus CMG Microsoft IBM

De afgunst die in vele commentaren over Microsoft doorklinkt, is grotendeels begrijpelijk. Na de bijna romantische start van het softwaresprookje in 1975 in Seattle is het bedrijf uitgegroeid tot een koel calculerende softwarereus die zijn tentakels tot in elke uithoek van de wereld heeft uitgeslagen. Het concern, waar medeoprichter Bill Gates op de achtergerond nog steeds de lakens uitdeelt, wist uitgekiend mee te liften met de pc-revolutie en zodoende zijn besturingssysteem Windows vrijwel elke huiskamer binnen te loodsen. Via exclusieve koppelingen met andere programma's binnen het eigen productportfolio, zoals Internet Explorer, werden winst en marktaandeel extra opgeschroefd, ten koste van andere spelers, zoals Netscape.
Binnen 25 jaar na de start heeft Microsoft de wereld veroverd. Wie zou daar niet arrogant van worden? Zo ook de eens zo idealistische softwareboys uit het Amerikaanse westen, die met het toenemen van hun macht hun portemonnee dikker en dikker zagen worden.

Belangrijkste bom

Aan de doorlopende kritiek kleeft ook kinnesinne. Wat had de concurrentie gedaan als ze dezelfde kansen had gekregen? Waarschijnlijk grotendeels hetzelfde. Ook in de softwarebranche draait het uiteindelijk om de meedogenloze strijd om het grootste marktaandeel. Misschien belangrijker nog is de vraag of de pc dezelfde opmars had kunnen maken als daar ruim twintig jaar geleden niet een paar redelijk gebruiksvriendelijke vensters voor waren ontwikkeld. De criticasters claimen dat er ten tijde van de introductie van Windows technologisch betere alternatieven voorhanden waren. Kennelijk hebben deze rivalen het marketingtechnisch minder handig gespeeld.
Na de onbetwiste hegemoniejaren lijkt er voor de concurrentie juist nu weer zicht op terreinherovering. De hamvraag is op dit moment niet meer 'hoe sterk is Microsoft' maar 'hoe sterk kan het blijven'.
De bedreigingen voor de ongekende machtspositie komen van diverse kanten, ook van binnenuit. De belangrijkste bom kan in de rechtszaal tot ontploffing komen. Binnenkort neemt rechter Colleen Kollar Kotelly een beslissing in de lopende Amerikaanse antitrustzaak. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben voor de hegemonie van het concern. Het heeft gepoogd de bezwaren van negen Amerikaanse staten tegen de vorig jaar gearrangeerde schikking met het Amerikaanse ministerie van Justitie ongegrond te laten verklaren. Kollar Kotelly bepaalde echter dat de negen hun zaak mogen voortzetten. Binnenkort blijkt of hun eis tot opsplitsing van het Windows in een modulaire versie, waaraan meerder producenten kunnen deelnemen, wordt gehonoreerd.
In dat geval ziet de wereld er voor Microsoft en zijn rivalen plotsklaps heel anders, vooral verdeelder, uit. Bovendien kan een vonnis van de Amerikaanse rechter in het nadeel van Microsoft een baken zijn voor de antitrustzaak die de onderneming in Europa boven het hoofd hangt.
Daarnaast komen bedreigingen voor de machtspositie ook van binnenuit. Op dit moment zit de firma midden in de transitie naar haar .Net-strategie. Daarmee stapt ze voor het eerst over naar een leasemodel voor haar producten. Gebruikers betalen een abonnementsvergoeding voor het echte gebruik van een pakket; de software wordt als het ware als dienst aangeboden.

XP is een van de succesvolste Microsoft-introducties ooit, en zorgde er mede voor dat het concern ondanks de omzetdaling de afgelopen kwartalen de winst op peil hield.

Dit model moet het huidige systeem van een eenmalige bedrag voor de aanschaf van een pakket plus een tarief voor verschillende vormen van ondersteuning vervangen. Voordeel is dat het concern zijn gebruikers langs deze weg sneller kan voorzien van innovaties en aanvullingen, en dat het een rechtstreekser contact met individuele gebruikers opbouwt.

Veilig gebruik

Het zwakke punt is de beveiliging. Bij .Net is het functioneren van de software en de facturering afhankelijk van de waterdichtheid van de systemen. Aan die voorwaarde kan Microsoft (voorlopig) niet voldoen. Volgens een recente telling van persbureau Reuters heeft het concern dit jaar al dertig beveiligingswaarschuwingen doen uitgaan. Volgens David Gardner, 'manager beveiligingsprogramma' van Microsofts Security Response Center, is het doel "het aantal beveiligingslekken zo snel mogelijk terug te dringen", maar moet daarvoor nog een lange reis worden afgelegd.
Gates liet zijn veertigduizend medewerkers begin dit jaar al weten de beveiliging van alle softwareproducten voortaan een hogere prioriteit te geven dan het toevoegen van nieuwe functionaliteit. Alle softwareontwikkelaars en -engineers zijn naar beveiligingscursussen gestuurd. Bonussen en benoemingen zijn afhankelijk gemaakt van de mate van beveiliging die ontwikkelaars, managers en hun groepen realiseren. Het bedrijf neemt het beveiligingsprobleem dus zeer serieus, maar of dat voldoende zal zijn? Volgens Gardner kan het dankzij die beveiligingswind inmiddels sneller reageren op beveiligingsgaten en daarvoor rapper reparatiesoftware (patches) leveren. Uiteindelijk moet het echter gewoon een veilig gebruik van zijn software kunnen garanderen.
Ook in het vorig jaar gelanceerde Windows XP bleken al snel beveiligingsgaten te zitten, onder meer in de 'universal plug and play'-dienst. Toch lijkt XP het beter te doen dan verwacht. Aanvankelijk waren analisten sceptisch, onder andere omdat voor een optimaal functioneren een forse pc nodig is (1 GB harde schijf, 128 MB-geheugen, 1 GHz processor). Veel gebruikers zouden deze zwaardere pc's nog niet in huis hebben. Volgens de jongste cijfers zijn echter al zestig miljoen exemplaren van XP verkocht. Deze Win-versie is daarmee een van de succesvolste Microsoft-introducties ooit, en zorgde er mede voor dat het concern zijn omzet- en winstcijfers over de afgelopen kwartalen redelijk op peil wist te houden.
De gebruiker blijft vooralsnog massaal verslingerd aan Windows en zijn opvolgers; de bedreiging komt voor Microsoft uit de rechtszaal en het aanhoudend opduiken van beveiligingslekken.

 
Marten Dijkstra