'Bedrijfsleven bedreigt waardenvrij onderzoek'

DEN HAAG - Zowel de overheid als het bedrijfsleven bedreigen in toenemende mate de onafhankelijkheid van het wetenschappelijk onderzoek. Deze tendens dient met kracht te worden bestreden. Aldus dr R.J. van Duinen, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

Van Duinen zei dit vorige week bij de uitreiking van de Spinoza-premies ter waarde van acht miljoen gulden aan drie vooraanstaande onderzoekers.

Overheid

Volgens Van Duinen is er sprake van een "verontrustende ontwikkeling" bij de overheid en het bedrijfsleven. Hij verwijt de overheid een vorm van dirigisme: zij formuleert steeds meer wat er moet worden onderzocht en hoe het onderzoek behoort te worden uitgevoerd. Van Duinen refereert daarmee aan het Wetenschapsbudget dat op Prinsjesdag tegelijkertijd met de begroting verscheen, en waarin het kabinet de verwachting uitspreekt dat "elke universiteit, organisatie en instelling de voor haar relevante elementen (uit de onderzoeksverkenningen die in opdracht van de overheid zijn uitgevoerd, red.) benut bij de ontwikkeling van haar onderzoeksstrategie en -beleid voor de komende tien jaar."

Bedrijfsleven

Afhankelijk van de instelling wordt een kwart tot eenderde van het universitair onderzoek nu door het bedrijfsleven gefinancierd. Voor zowel wetenschappers als bedrijven is die samenwerking aantrekkelijk. Van Duinen wijst echter op de keerzijde van de medaille: "De onafhankelijkheid van de onderzoeker mag niet in het geding komen. Het aantal gevallen waarin de opdrachtgever interfereert met het onderzoek zelf of met de publikatie van de resultaten begint te groot te worden om niet een waarschuwing te laten horen. Deze trend is buitengewoon gevaarlijk en moet met kracht bestreden worden."

Verontrustend

Van Duinen pleit dan ook voor het gescheiden houden van wetenschappelijke objectiviteit van overheids- en bedrijfsbelangen. Om die reden is NWO dan ook (nog steeds) tegenstander van de oprichting van een aantal technologische topinstituten. De besluitvorming daarover bevindt zich in het laatste stadium. Het bedrijfsleven heeft dit jaar voorstellen kunnen indienen op welke gebieden dergelijke topinstituten in het leven geroepen moeten worden. De overheid stelt 55 miljoen gulden beschikbaar voor deze instituten waar wetenschap en bedrijfsleven moeten samenwerken. Volgens een woordvoerder van het NWO wordt de vrijheid van de wetenschappers in dergelijke instituten beperkt en minder waardenvrij. Van Duinen ziet hier "in het gedrag van de overheid als belangeloze en in het gedrag van het bedrijfsleven als belanghebbende financier van onderzoek in het publieke domein verschijnselen naar voren treden die wij bij NWO als verontrustend beoordelen." CZ